დენ სიმონსის ჰიპერფანტასტიკური ილიადა

სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის განვითარებამ დიდი ოთხეულის და მათი თანამედროვე კლასიკოსების შემდეგ მცირედით შეიცვალა კალაპოტი და მეოცე საუკუნის 80-იანი წლებიდან სულ მთლად ახალ საფეხურზე აინაცვლა.

ნილ გეიმანის Marvel 1602

2001 წელს ნილ გეიმანმა, გრაფიკულის ნოველების აწ უკვე აღიარებულმა მწერალმა და The Sandman-ის შექმნელმა, გადაწყვიტა Marvel-თან ეთანამშრომლა და ბედი მეინსტრიმულ კომიქსში მოესინჯა (უფრო სწორად, თავად Marvel-ისგან მიიღო შემოთავაზება).

არტ შპიგელმანის ომგამოვლილი თაგვი

„როდესაც რამდენიმე დღით ერთ ოთახში ჩაგკეტავენ მშივრებს, იქ სიტყვა "მეგობარი" აღარ არსებობს.“

„უფრო მეტი, ვიდრე ადამიანი“: თეოდორ სტარჯენის ევოლოციური თეორია

„ჩვენ გვჭირდება არა ფიზიკური, არამედ - ფსიქიკური ევოლუცია“.

26 August, 2016

აღორძინება - სტივენ კინგი დიდ ავიაციას დაუბრუნდა


სახელწოდება: აღორძინება
ავტორი: სტივენ კინგი
ქვეყანა: აშშ 
ენა: ინგლისური 
პირველი გამოცემის წელი: 2014 
შეფასება Goodreads-ზე: 3.75/5


"სახლი არის იქ, სადაც მათ სურთ რომ შენ დიდ ხანს დარჩე ."


   როდესაც სტივენ კინგი 2013 წელს "გუმბათის ქვეშ"-ს არეკლამირებდა, ერთ-ერთ პრესკონფერენციაზე მკითხველს ახარა, რომ მალე მისი ახალი რომანი "აღორძინება" გამოვიდოდა, რომელიც მოგვითხრობდა ახალგაზრდა ბიჭის და მისი ბავშვობის დროინდელი პადრეს ამბავს. აღორძინების მცირედი ნაწილი "ექიმი ძილის" ერთ-ერთ გამოცემასაც დაერთო თან. ავტორის თქმით წიგნს საფუძვლად ედო მერი შელის "ფრანკენშტეინი" და არტურ მეიჩენის "დიდებული ღვთაება პანი". 2014-ში აღორძინებაც გამოვიდა და მიუხედავად ტრადიციული მოლოდინისა, წიგნმა დიდი მასების მოლოდინი ვერ გაამართლა. მკაცრი კრიტიკოსები კვლავ იმ აზრზე დარჩნენ, რომ მერსედესის ტრილოგიით შექმნილი ფონი კინგის ირგვლივ გრძელდებოდა და კიდევ ერთხელ ამტკიცებდა იმ მოსაზრებას, რომ მწერალი, რომელიც სიბერეში დეტექტივების წერას იწყებს, ნელ-ნელა უკან-უკან ეშვება. პრინციპში, არც მისტერ მერსედესამდე ჰქონდათ კრიტიკოსებს განსხვავებული აზრი და 11/22/63-ც კი ვერ დააყენეს ახალგაზრდობის დროინდელი საუკეთესო რომანების გვერდით, მაგრამ ამჯერად ყველას აღორძინება აინტერესებდა. იყო კინგის მრევლის დიდი ნაწილი, რომელიც ისევე როგორც მის ყველა წიგნს, ამ ახალ რომანსაც უმაღლეს შეფასებებს უწერდა. საბოლოოდ კი მივიღეთ ის, რომ აღორძინებამ მხოლოდღა "ჯოილენდს აშკარად სჯობს..." შეფასება დაიმსახურა.

  არადა, სიუჟეტს ბანალური არ ეთქმის. ატმოსფერო - ნაცნობი და საუკეთესოა. ის მოიცავს ყველა იმ ესთეტიკურ-შინაარსობრივ დეტალს, რომელიც ყველაზე მეტად უხდება სტივენ კინგის წიგნებს. რომელიც, თავის დროზე "სალემის ხვედრის" და "შინაური ცხოველების სასაფლაოს" მთავარი დასაყრდენი გახდა. ზოგადად, აღორძინება აერთიანებს ავტორისთვის საყვარელ თემებს: პატარა ქალაქი, ბავშვი - შემდგომში ბავშვობის მოგონებებით დამძიმებული ახალგაზრდა, კათოლიციზმი, სიკეთისა და ბოროტების ბრძოლა, ცხოვრებისეული შემთხვევითობით გამოწვეული უბედურებით გაბოროტებული კეთილი ადამიანები და ა.შ.

   შინაარსობრივი დეტალების გამხელის გარეშე, მოკლედ რომ ვთქვათ, ეს არის ისტორია ერთ-ერთ პატარა ამერიკულ ქალაქში მცხოვრებ ოჯახზე და ამ ქალაქის ახალგაზრდა პადრეზე, რომელიც ამ ოჯახის ყველაზე პატარა წევრს დაუმეგობრდება. ქალაქში დატრიალებული უბედურება პადრეს აიძულებს უარი თქვას თავის საქმეზე და სხვაგან გადასახლდეს. ბედის უკუღმართობით ბიჭი და ღვთისმსახური წლების შემდეგ სულ სხვა ვითარებაში შეხვდებიან. მაშინ, როცა არც ერთია პადრე და აღარც მეორე პატარა ბავშვი. ყველაფერი სრულდება დაპირისპირებით, უნდობლობით და აწ უკვე გიჟ-მეცნიერად ქცეული პადრეს ტესლასეული ელექტრული ექსპერიმენტებით, რომლითაც ის ბიბლიის საწინააღმდეგო სენტენციების დამტკიცებას ცდილობს.

  აღორძინების მთავარი ხაზი დაპირისპირებაშია. (Good evening, 'The Stand') დაპირისპირებაში ახალგაზრდულ სულსა და გადაღლილ მოზრდილებს შორის. დაპირისპირებაში რწმენასა და ნიჰილიზმს, ნარკოტიკებით გაჟღენთილ ორგანიზმსა და მომაკვდავის წრფელ სურვილებს შორის. ბევრის აზრით წიგნის საუკეთესო ეპიზოდი ის რამდენიმე გვერდია, სადაც ჯეიკობი (პადრე) თავის უკანასკნელ მსახურებას ატარებს და საკმაოდ ვრცელ მონოლოგში თითქმის დამარწმუნებლად ასაბუთებს ყველა იმ იდეის სიმცდარეს, რომელსაც მთელი ცხოვრების განმავლობაში თავად ქადაგებდა.


      რა თქმა უნდა, აღორძინებას ვერ მოაქვს ის მუხტი, რომელიც უნდა მოჰქონდეს (სხვათა შორის, ელექტრული მუხტის 'მოტანას' წიგნის მთავარი გმირიც უშედეგოდ ცდილობს თავისი მიზნის მისაღწევად) და არც ისეთი დამაინტრიგებელია, როგორც კინგის ერთ-ერთი ბოლო ნამუშევარი, აწ უკვე სერიალად ქცეული - 11/22/63, თუმცა ეს მაინც სერიოზული ნაბიჯია უკან. უკან - დიდი ავიაციისკენ.

რატომ?

იმიტომ, რომ აქ მთელ წიგნს კინგისთვის დამახასიათებელი, ძალიან კარგი მუსიკა სდევს თან,
იმიტომ, რომ ეს არის მისი ერთი ძალიან საყვარელი თემის - პატარა ქალაქის და ამ პატარა ქალაქში დატრიალებული საშინელების, ამ ქალაქში 'გაზრდილი და ბავშვობისტრავმადაღდასმული მოზარდების' ერთ-ერთი საუკეთესო ისტორია,
იმიტომ, რომ ეს არის ამბავი რწმენადაკარგულ, ერთ დროს ბიბლიამომარჯვებულ პადრეზე,
იმიტომ, რომ ეს არის ამბავი განდგომილობაზე, დაკარგულ იმედებსა და სიკვდილზე,
იმიტომ, რომ ამ სიკვდილს კინგი ლავკრაფტისეული საშინელებით აღწერს,
იმიტომ, რომ ის არ უშინდება ფაქიზ წერტილებთან შეხებას და არ ტოვებს არც ერთ თემას, რომელსაც დიდ შავ კითხვისნიშანს არ უსვამს თავზე...

                                                                        
   მიუხედავად რამდენიმე ისეთი მომენტისა, რომელიც გვიანდელი პერიოდის კინგს ნამდვილად არ ახასიათებს დადებითად, რომელიც სიტუაციურად ფანტაზიადაშრეტილი შემოქმედის ნაშრომს მოგაგონებთ და რომელიც სამწუხაროდ ყველაზე კარგად "ექიმ ძილში" ჩანს, აღორძინების მთავარი ღირსება მაინც იმ ჰარმონიაშია, რომელსაც მისი ტრაგიკული პერსონაჟები ქმნიან. ძნელია გულგრილად წაიკითხო ამბავი ხალხზე, რომლებიც აბსოლუტურად შემთხვევით კარგავენ ყველას და ყველაფერს

     და კიდევ უფრო ძნელია განსაჯო ეს ხალხი მათი შემდგომში ჩადენილი 'სისულელეების' გამო. ამას თავად ავტორიც ხვდება და მიუხედავად იმისა, რომ ბევრ რომანში კინგი ხმალამოღებულ მეთოდისტია, ხშირად ის უფრო მეტად მიწაზე მყარად მდგომი რეალისტია, რომელიც ასეთ ხალხს მეტ პატივს სცემს, ვიდრე მათ, ვინც ტრაგიკული ამბის შემდეგ ან არ იცვლებიან, ან მხოლოდ დემორალიზებას მიეცემიან. გახსოვთ 'ცხოველების სასაფლაო' და მისი დასასრული? აღორძინებაც იმავე ხაზს მიჰყვება და შინაარსის მსვლელობასთან ერთად აშკარად იგრძნობა, რომ სტივენ კინგიც აქვე, თქვენ გვერდით ზის და თქვენს მოღუშულ სახეს და შეკრულ კოპებს თანაგრძნობით უყურებს, რადგან იცით, რომ ისიც იმავე აზრზეა და ისიც იზიარებს თავისი პერსონაჟების ტრაგიზმს.


   ზოგადად, სტივენ კინგის 'საშინელების' მთავარი პლუსი მისი რეალისტური მხარეებია. არასდროს ყოფილა მიმზიდველი სალემის ვამპირები, შუამიწეთის კიბორგები, მკვლელი მობილურები, მაგრამ ყველა დაუოკებელი მაგნიტიზმით ილტვოდა იმ შიშების მიმართ, რომლებიც - რეალურია. ყველას აძრწუნებდა კუნძულზე მარტო დარჩენილი კაცი, რომელიც საკუთარი თითების ჭამას იწყებს და ის გოგოც, რომელიც თანატოლებისგან დაჩაგრული, მზად არის სისხლიან მკვლელობაზე წავიდეს.

        ასეთივეა აღორძინებაც. ის გვახედებს იმ სარკეში, რომელსაც ყველა თვალს არიდებს და რომელში ჩახედვაც გარდაუვალია. კინგი უსვამს შეკითხვას ღრმა მორწმუნეებს - და იქნებ თქვენ ცდებით, მეგობრებო? იქნებ დედამიწაზე მოღვაწე ყველაზე კეთილშობილი კაციც კი სიკვდილის შემდგომ სამუდამო წამებისთვისაა განწირული?

      თუმცა, ნებისმიერი რომანი მაკულატურად ჩაითვლებოდა, მას რომ ლაბირინთიდან გასვლის მეორე ალტერნატიული გზა არ ჰქონოდა. არც კინგია უმეცარი და მიუხედავად კარგად ღრმა მოხუცებულობისა, თავის ბოლო ვრცელ ნოველაში ის მაინც საკმაო რაოდენობის ხელმოსაჭიდებს ტოვებს იმ რწმენით სავსე მკითხველებისთვის, რომლებიც წიგნში გაშიშვლებულ სიკვდილს არასერიოზულად უყურებენ და მას მხოლოდ პარალელურად, ბუნებრივისგან ოდნავ განსხვავებულ მდგომარეობად აღიქვამს. მდგომარეობად, რომელიც არის არა დაცემა და დეგრადირება, არამედ რაღაც ახალი, განსხვავებული... რაღაც აღორძინების მაგვარი.




ავტორი: ირაკლი სულაძე

15 August, 2016

სკოტ ლინჩი - ლოკი ლამორას ტყუილები



სახელწოდება: ლოკი ლამორას ტყუილები
ავტორი: სკოტ ლინჩი
ციკლი: ჯენტლმენი ნაძირლები
ქვეყანა: აშშ
ენა: ინგლისური
პირველი გამოცემის წელი: 2006
შეფასება Goodreads-ზე: 4.29/5


ცეცხლი და მახვილი, მაგია და ჯადოქრობა, დრაკონები, ტროლები და გობლინები, სისხლიანი ორთაბრძოლები და წინასწარმეტყველებით განსაზღვრული მეფეთა ჯახი, - ეს იმ თემების მცირედი ჩამონათვალია, რომელსაც მე-20 და 21-ე საუკუნის ფენტეზი ჟანრში ვხვდებით. შესაბამისად, დღესდღეობით უკვე ძნელადღაა წარმოსადგენია წიგნი, რომელსაც პრეტენზია აქვს იდგეს ჯორჯ მარტინის, გლენ კუკის, ანდჟეი საპკოვსკის და სხვათა გვერდით მასში გამოყენებული ტრადიციული რასების, მაგიის სისტემების და შუა საუკუნეების დროინდელი ფეოდალური ელემენტების გარეშე. თუმცა, არსებობს გამონაკლებიც და ერთ-ერთი ასეთი თვალსაჩინო გამონაკლისი ამერიკელი მწერალი სკოტ ლინჩია, რომელმაც გადაწყვიტა, რომ თავისი სერიის მოქმედება პოსტ რენესანსული ვენეციის ტიპის ქალაქ-სახელმწიფო, კამორაში გადაეტანა, მთავარ გმირებად კი ადგილობრივი ქურდები გამოეყვანა. 


"ლოკი ლამორას ტყუილები" - გაგიკვირდებათ და მთავარ გმირ ლოკი ლამორას შესახებ მოგვითხრობს, რომლის ნამდვილი სახელი და გვარიც ბოლომდე უცნობი რჩება. (თუ...???) წიგნი იწყება თავით სახელწოდებით - 'ბიჭი რომელიც ბევრ იპარავდა' და პირველივე თავში ვეცნობით პატარა ლოკის, რომელიც მასზე მაღლა მდგომ ჩინოვნიკთა ვაჭრობის უბიექტია და საბოლოოდ სხვა მისნაირ უპატრონოებს მამაო ჩეინსთან შეუერთდება. ჩეინი ბავშვების გარისტა, ანუ მეთაურია და გარდა მათი აღმზრდელ-მასწავლებლისა, უმაღლესი რანგის ქურუმიც არის, რომელიც მეცამეტე ღმერთს ემსახურება. ლინჩის სამყაროში ადამიანებს თორმეტი ღმერთის სწამთ, ჩეინსის თქმით კი არსებობს მეცამეტეც - ქურდების ღმერთი, რომელიც მათი მფარვალი იქნება. ლოკი ბავშვობიდანვე ითვისებს ქურდობის, მათხოვრობის და ყალთაბანდობის ტექნიკას და ყველასდა გასაოცრად უმაღლეს შედეგებსაც აღწევს. მისი მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ქურდობა იმდენად აქვს გასისხლხორცებული, რომ კამორას დაუწერელ კანონებსაც ხშირად არღვევს. ამ კანონებს კი ერთი მხრივ კრიმინალური დაჯგუფებები, მეორე მხრივ კი ქურდები და დიდგვაროვანი ფეოდალები ადგენენ. არსებობს ისეთი წესები, როგორიცაა, მაგალითად: 'არასდროს დაესხა თავს ყვითელპიჯაკიანს (აქაურ გვარდიელებს და მცველებს)', 'არასდროს მოიპარო მონიშნული ტერიტორიიდან' და ა.შ. ერთ-ერთი ასეთი ეპიზოდი 'მონიშნული' ფუნდუკში ხანძრის გაჩენით მთავრდება და ერთადერთი, რაც ლოკის სიცოცხლეს გადაარჩენს, ის არის, რომ ფერფლად ქცეულ შენობაში ვერავინ ხვდება ვინმემ თუ რამე მოიპარა.


საინტერესოა, რომ წიგნი ორ ძირითად კალაპოტს მიჰყვება. ერთი - აწმყო, უკვე გაზრდილი ლოკი თავის კოლეგა-მეგობრებთან ჯინთან, ტყუპებთან და 'ხოჭოსთან' ერთად, რომლებიც ხან ერთ ჰერცოგს ძარცვავენ და ხან მეორე ჰერცოგთან შეთანხმებით ნაცრისფერ მეფეს უპირისპირდებიან. ინტერლუდების სახით კი ლოკის ბავშვობაა მოთხრობილი. მომენტებში ლინჩი ოდნავ ზედმეტად მოწადინებულიც კია სრულად გაგვაცნოს ლამორას წარსული, რაც წიგნის მუხტს და ენერგიას ადგილ-ადგილ აგდებს, თუმცა შედეგად ვღებულობთ იდეალურად განვითარებულ სტრუქტურას და ლოგიკურად მიწყობილ სიუჟეტს. ლინჩი, მიუხედავად იმისა, რომ ეს მისი პირველი რომანია, არ ერიდება ისეთ საბედისწერო და მკაცრ ნაბიჯებს, როგორიც საყვარელი პერსონაჟების დახოცვაა და თან ამას იმდენად მოულოდნელად აკეთებს და ეპიზოდებსაც ისე სწრაფად და ტექნიკურად ცვლის, რომ გაბრაზებასაც ვერ ასწრებ. შინაარსობრივად, აშკარად იგრძნობა, რომ მიუხედავად რადიკალურად განსხვავებული ატმოსფეროს და სიტუაციისა, ლინჩის მწერლობა განიცდის რობერტ ჯორდანის და ჯორჯ მარტინის გავლენას. მიუხედავად ამისა, ლინჩი მაინც იმ ახალგაზრდა ფანტასტთა რიგებშია, რომელსაც დღესდღეობით პატივცემული როტფუსი უდგას სათავეში და რომლებიც პირველ რიგში თავიანთი წერის სტილის მელოდიურობით გამოირჩევიან.


წერის სტილი იქეთ იყოს და სანამ მსუქანი კაცი იმას გადაწყვეტს, თუ როდის გვახაროს მეფის მკვლელის მესამე დღის შესახებ, თავს ტრადიციულად Goodreads-ის შეფასებებით ირთობს და რა თქმა უნდა, განსაკუთრებით ინტერესდება თანამედროვე ფანტასტებით. ლოკი ლამორას პირველი წიგნის შესახებ როტფუსი წერს:

"ადრე, მაშინ როცა პირველად გამომცეს, ხალხი ხშირად ავლებდა პარალელებს ჩემსა და სკოტ ლინჩს შორის. ძირითადად სენტიმენტალური შეფასებები ამგვარად გამოიყურებოდა - 'პატ როტფუსი ახალი სკოტ ლინჩია!'           
საქმე ის არის, რომ ლოკი ლამორას ტყუილები ჩემ პირველ წიგნამდე ზუსტად ერთი წლით ადრე გამოიცა და ესეც სკოტის პირველი რომანი იყო მის ფენტეზი სერიაში. მის მიერ დახატული სამყარო იყო ძალიან რეალისტური და მსუყე და თავისი სიკარგით ყველას ყურადღებას იქცევდა."  - შემდეგ როტფუსი ყვება თუ როგორ გაატარებინა უძილო ღამეები ლინჩის თხრობამ და როგორ მოეწონა ლამორას ისტორია. არც იმის თქმას თაკილობს თუ რა სხვაობაა მის და ლინჩის წიგნებს შორის, ბოლოს კი თავისებურად ასრულებს - "მოკლედ რომ ვთქვა: როცა პირველად გამომცეს, ცოტა არ იყოს გამაღიზიანა სკოტ ლინჩთან შედარებამ. ახლა კი ვხდები, თუ რამხელა კომპლიმენტი მიმიღია ამით."

გარდა უზადო ხელოვნებისა - მოატყუოს და გააცუროს ყველა და ყველაფერი, ლოკი ლამორა დიდებული მსახიობიცაა. ლინჩის სამყარო სავსეა მეჯლისებით, ბალ-მასკარადებით და ჭრელად მორთული ჰერცოგებით, ჰერცოგინებით და მათი საზეიმო მიღებებით. ამ შემთხვევაში ერთ დროს უპატრონო ლოკი, რომელიც ლუკმა პურის საშოვნელად კამორას ბინძურ ქუჩებში დარბოდა, ახლა ლუკას ფერვიტის სახელით წარმატებულად არის გარეული მაღალი წოდების ხალხში. 

მოკლედ, ეს არის ძალიან საინტერესო ისტორია - სავსე იუმორით, ინტრიგებით, ტექნიკურად გამართული სიუჟეტით და ფენტეზი ჟანრისთვის ძალიან განსხვავებული გარემოთი, რომელიც ძნელია, არ მოგეწონოს. ის ტკბილხმოვანება, რომელიც ლოკის ისტორიას თან სდევს, აუცილებლად საყვარელ პერსონაჟად გახდის ნებისმიერი მკითხველისთვის გაიძვერა ობოლ ლამორას.

ლინჩი ახერხებს ოსტატურად შერწყას წარსული არმწყოსთან, სიღარიბე სიმდიდრესთან, მკაცრი მორწმუნეები ერეტიკოსებთან და ეს ყველაფერი ჭკუით და ცხოვრებისეული სიბრძნით სავსე პერსონაჟებით წარმოადგინოს. 'ნაძირლების' სერია ერთ-ერთი მიმდინარე ფენტეზი ქრონიკაა, რომლის მეოთხე ნაწილიც სულ ახლახანს გამოვიდა და შეფასებებით უკვე გადაუსწრო წინა ნაწილებს. რაც ყველაზე საინტერესოა, პირველი წიგნი სრულდება მოქმედების ლოკაციის ცვლილებით და 'ნაძირლების' ღია ზღვაში გასვილთ. აქ კი უკვე მეორე წიგნი - 'წითელი ზღვა წითელი ცის ქვეშ' იწყება.






ავტორი: ირაკლი სულაძე