რამონესის ჰანგებზე ამღერებული შინაური ცხოველების სასაფლაო

ისევ მოგვატყუა...

მოგვატყუა ისე, როგორც სალემში, სადაც პირველი გვერდის წაკითხვამდე, ყველას ეგონა, რომ ახალგაზრდა მწერლის რიგით მეორე რომანი სხვა არაფერი იყო, თუ არა ისტორია ვამპირებზე, რომელიც ბრემ სტოკერით შთაგონებულმა ინგლისურის მასწავლებელმა შეთხზა და ამ გზით სცადა მატერიალური მდგომარეობის გამოსწორება. გეგმამ იმუშავა და წიგნი დიდი ტირაჟით გაიყიდა, ქერის შემდეგ ეს სტივენ კინგის კიდევ ერთი აღიარება იყო, თუმცა ნებსით თუ უნებლიედ, ბევრს არ შეუმჩნევია, რომ რეალურად წიგნი საერთოდ არ ეხებოდა ვამპირებს. კარგი, ბოლო რამდენიმე თავში ბერლოუს ამბები ტიპური სტოკერისეული ჰორორია, მაგრამ ყველამ კარგად ვიცით, რომ ისტორია სულ სხვა თემებს ეხებოდა, ვიდრე ეს მკითხველში სიბნელეში წაწვეტებული კბილების გამოჩენით გამოწვეული შიშია. სინამდვილეში, საშიში სულ სხვა რამ არის, ის, რაც ბევრად ახლობელი და ბუნებრივია, ვიდრე ვამპირი.

თითქმის იგივე მეორდება "ცხოველების სასაფლაოში," რომელიც ავტორმა 1983 წელს გამოსცა, თუმცა თავიდანვე უნდა ითქვას, რომ კინგს სძულდა ეს წიგნი. პირველი ხელნაწერი ჯერ მეუღლეს აჩვენა, შემდეგ პიტერ სტრაუბს (ვისთანაც ერთადაც მალევე, 1984 წელს, გენიალური წიგნი "თალისმანი" გამოსცა და შემდეგ სიქუელი - "შავი სახლიც" მიაყოლა) და ორივესგან ერთი და იგივე პასუხები მიიღო. ცოლიც და საუკეთესო მეგობარიც წიგნის მიმართ ავტორის აზრს იზიარებდნენ. მოკლედ, ცხოველების სასაფლაო ძველმანების ყუთში აღმოჩნდა და კინგმა მის ნაცვლად მკვდარი ზონა გამოაქვეყნა. არავინ იცის, იყო თუ არა ჯონი სმიტის და მთლიანად ზონის გავლენა იმ საქმეში, რომ კინგი მალევე მიუბრუნდა ყუთში მოსროლილ წიგნს, მაგრამ ფაქტია, რომ "ცხოველების სასაფლაო" დაასრულა, გამოსცა და თან ეს აღმოჩნდა მისი ბოლო წიგნი, რომელზე უფლებებიც "დაბლდეი"-მ შეიძინა.

მიუხედავად იმისა, რომ წიგნმა საკმაო აღიარება მოიპოვა, ავტორს მაინც არ მოსწონდა ის. არა იმიტომ, რომ საკმარისად საშიში არ იყო, უბრალოდ, კინგს არ მოსწონდა შინაარსი, რომელსაც გადმოსცემდა ეს ისტორია. ისტორია კი, "ნათების" შემდეგ, ალბათ ყველაზე ავტობიოგრაფიულია მის შემოქმედებაში. წიგნში მოთხრობილი ამბის ძალიან ბევრი ეპიზოდი ემთხვევა კინგის ცხოვრებისეულ ფაქტებს, ასე მაგალითად, ახალ ქალაქში ოჯახთან ერთად გადასვლა, შინაური კატის სიკვდილი და უმცროსი ბიჭის კინაღამ მანქანის ბორბლებქვეშ დაღუპვა. შინაარსი რომ ნაწყვეტ-ნაწყვეტ არ მოვყვეთ, მოკლედ შეიძლება იმის თქმა, რომ წიგნი მოგვითხრობს ახალგაზრდა ამერიკელი ექიმის და მისი ოჯახის პატარა ქალაქში გადასვლის და ახალი ცხოვრების დაწყების შესახებ, სადაც ერთმანეთს ებმის უცნაური, თუმცა ბუნებრივი მოვლენები და ამ ყველაფერს ფონად სდევს სახლის უკან განთავსებული სასაფლაო, სადაც შინაური ცხოველები არიან დამარხული. ეს მთლიანი ტერიტორია, თავის აკლდამებიან-სახლებიანად იმ მიწაზეა, რომელიც ერთ დროს ინდიელებს ეკუთვნოდათ. 

ისევ ტყუილს რომ დავუბრუნდეთ, პატივცემული ავტორი დიდებულ მწერლობასთან ერთად, დიდებული გამყიდველიცაა, მან ზუსტად იცის როგორ შეფუთოს წიგნები, როგორი ყდა გააკეთოს და რა თქვას პრეზენტაციებზე. ის ყოველთვის ამერიკელი მკითხველის იმ სათუთ გრძნობებს ეთამაშება, რომლებზეც თავისი წიგნების შინაარსებს აგებდა. ასე მოხდა ქერის შემთხვევაში, როცა ტელეკინეზი და მისნაირი ზებუნებრივი შესაძლებლობები ყოველი ამერიკელისთვის ახლადაღმოჩენილი საშიში ამბავი იყო, შემდეგ ექსტრასენსების ბუმი და ექსტრასენსი ჯონი სმიტი "მკვდარ ზონაში", "ცეცხლის წამკიდებელი" კონსპირაციული თეორიების ირგვლივ და ა.შ. ამ შემთხვევაშიც, სანამ პირველ თავს არ ჩაიკითხავ, ჯიუტად გჯერა, რომ წიგნი არის დახოცილ ცხოველებზე, რომლებიც შემდეგ ან ცოცხლდებიან, ამ მათი სული ბრუნდება, თვალები საშიშად უნთიათ, ხალხს ხოცავენ, ირგვლივ სისხლი და ცხედრების ნაფლეთებია და მოკლედ, ეს ხომ საკმარისია, რომ გვეშინოდეს, ხოდა ამიტომაც ვყიდულობთ კინგის ჰორორს.

სინამდვილეში წიგნს ოდნავი სიახლოვეც კი არ აქვს ყოველივე ზემოთქმულთან. აქ კინგი გვიყვება იმ დიდი გრძნობის შესახებ, რასაც სიკვდილის სიახლოვე ჰქვია. სიკვდილის სიახლოვე, რომელიც მისი არსებობის შეცნობას აადვილებს და რომელსაც ყველა თავს არიდებს. ახალგაზრდა ექიმი მანამ ცდილობდა ბედნიერ ცხოვრებას, სანამ პირადად არ შეეჩეხება გარდაუვალი ტრაგედიის მძიმე მარწუხებს. მანამ კი, საგულდაგულოდ ცდილობს მისი მეუღლე, პატარა ქალიშვილს სიკვდილის არსებობა დაუმალოს, თუმცა მიუხედავად მცდელობისა, პატარა ელი თვითონვე იკვლევს გზას ამ ლაბირინთში მაშინ, როცა ტრიალ მინდორზე აღმართულ ქვის ყურღანებს შეამჩნევს, ზედ მოსიყვარულე ცხოველების შესახებ ეპიტაფიებით. ამას მოყვება ექიმის ცოლის ბავშვობისდროინდელი ტრაგედია, რომელიც ის ნამდვილი საშინელებაა, რომელიც ამ წიგნში ყველაზე საშიშია. უახლოესი ადამიანის სიკვდილით გამოწვეული გაუმხელელი ბედნიერება და ამ ბედნიერებით გამოწვეული ცხოვრებისეული ტანჯვა. ის ყოველივე, რასაც წიგნის გმირები განიცდიან, მოსალოდნელი და უბედურების მომასწავებელია. არ არსებობს ადამიანი, რომელიც შორს დგას ცხოველების სასაფლაოსგან, რადგან ეს ადგილი სიკვდილის სავანე და იმ მდუმარების აკვანია, რომელშიც ადრე თუ გვიან ყოველი სულიერი ჩაესვენება და არანაირი აზრი არ აქვს პატარა ბავშვისთვის ამის დამალვას. ის მაინც მიხვდება, რომ მისი კატა, რომელიც ტრაილერმა გაიტანა, ფეხზე ვეღარასდროს წამოდგება .

თუკი არ...

ძნელია დაუშვა ის, რაც არ გინდა რომ დაუშვა. შეიძლება გსმენოდეს ამის ათასგვარი ვარიაცია და ისტორია, რომელშიც დეტალურად იყო აღწერილი ყოველი მოქმედება, მაგრამ მაინც შორეული, უცნობი და დაუჯერებელი გეჩვენოს, თუმცა დგება მომენტი, როცა გახსენდება ძველი პარადოქსი - "ვინ ჭრის ქალაქელ დალაქს?"

'' ერთ ქალაქში ერთი დალაქი ცხოვრობდა და ის მხოლოდ იმ ადამიანებს ჭრიდა, ვინც თავად არ იცოდა თმის შეჭრა. დრო გადიოდა და არაფერი იცვლებოდა, პასუხგაუცემელი რჩებოდა მხოლოდ ერთი კითხვა - ვინ ჭრის ქალაქელ დალაქს? ''

იხსენებს გამოცანას მთავარი გმირი და თვალწინ უდგება მესაფლავე ძია კარლი და კიდევ ერთი პასუხგაუცემელი კითხვა - ვინ დაასაფლავა მესაფლავე ძია კარლი?

ცხოვრებისეული დრამატიზმით დატვირთული საშინელება ერთიანად ამძიმებს ისედაც მძიმე სიუჟეტს და ყოველ ნაბიჯზე სურვილს გიჩენს, შორს მოისროლო ეს დაწყევლილი წიგნი და მის შესახებ აღარასდროს არაფერი გაიგო. ეს გრძნობა უცხო არ არის, თავად პერსონაჟებსაც ასეთი გრძნობა აქვთ თავიანთი ცხოვრების მიმართ, თუმცა არსებობენ გამონაკლისებიც. ასეთ გამონაკლისს მიეკუთვნება ოთხმოც წელს გადაცილებული ჯუდი, რომელიც ართრიტით გაწამებულ მეუღლესთან ერთად ცხოვრობს ახლადდასახლებულ ოჯახის მეზობლად და ყველანაირად ცდილობს მათ უცხო ქალაქის სიუცხოვე არ აგრძნობინოს და დეტალურად გააცნოს ყოველი კუთხე-კუნჭული - ადგილობრივი ქიმიური ქარხნის კუთვნილი მაღალსიჩქარიანი ტრაილერებით გადატვირთული გამყოფი გზიდან დაწყებული ინდიელების კუთვნილ მიწაზე გათხრილი ცხოველების საფლავებით დამთავრებული.

ჯუდს უადვილდება მწარე რეალობისთვის თვალის გასწორება. მისი სიტყვები კი კარგად წარმოაჩენს ამ რეალობის აღქმის საკითხში ეპოქათშორის სხვაობას . - "ჩვენს დროში სიკვდილთან უფრო ახლო დამოკიდებულება გვქონდა... არა, მაშინ სიკვდილს სკოლაში არ ასწავლიდნენ. ის უბრალოდ მოდიოდა შენთან სახლში და სავახშმოდ ჯდებოდა."

რაც არ უნდა ბევრი ვილაპარაკოთ, ცხოველების სასაფლაო მაინც ბოლომდე ამოუცნობ და მისტიურ წიგნად რჩება. საამისოდ ისიც კი კმარა, რომ თავად კინგმა ვერა და ვერ შეიყვარა თავისი ქმნილება, რომელიც ავტობიოგრაფიული ელემენტებით იმდენად დახუნძლა რომ ჰორორით შეზავების დროს, ის, პირველი ინგრედიენტი რომ უკვე დამატებული ჰქონდა, დაავიწყდა და  მასშიც რაღაც შიშები აღძრა. თუმცა, ეს მხოლოდ ვარაუდია და ვინ იცის, შეიძლება წიგნი მართლაც არაფრად ვარგა, თუმცა ამის მიუხედავად მაინც ძნელია ყურადღება არ მიაქციო იმ დეტალებს, რომლებიც აქა-იქ თავს იჩენს და ცოტა ხნით გავიწყებს საფლავის მიწის სურნელებით ამყრალებულ კატას.

საერთოდ, კინგი სოციალური მოდგმის მწერალია და ეს მის წიგნებშიც კარგად ჩანს. მისი საუკეთესო ნამუშევრებიც ხომ პატარა, ამერიკულ ქალაქებში აღწერილი მოვლენებია. ამ მხრივ ცხოველების სასაფლაოში საინტერესოდ აქვს გამოყოფილი ინდიელების თემა. ზოგადად, ცნობილია რომ ამერიკელებს საკუთრების და უძრავი ქონების მიმართ განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვს, მიწის ნაკვეთი, რომელიც მათ ეკუთვნის, ხშირად ბაბუის ბაბუის ბაბუის მიერ არის მოზომილი, პირველი პილიგრიმობის დროს და არ უნდა გაგიკვირდეთ, თუ ამის დამადასტურებელ ეტრატსაც გიჩვენებენ, სადღაც წინა საუკუნეებში რომელიღაც ევროპელი მეფის ხელმოწერით. თუმცა, კინგი ხაზს უსვამს, რომ მიუხედავად ამერიკელების მიერ კონტინენტის დაპატორნებისა, მიწის მიმართ მათი პირვანდელი პატრონების კვალი არ გამქრალა და ისინი მუდმივ კავშირში არიან ახლაც. არ არსებობს გაწყვეტილი კავშირი მეპატრონეს და წართმეულ მიწას შორის. ისევე როგორც შეუძლებელია კავშირის გაქრობა სიკვდილსა და სიცოცხლეს შორის.

წიგნი არ უყვარს, მაგრამ უყვარს რამონესი. რამონესი აფორმებს მთელ ამ შემძრწუნველ ამბავს. მისი როკ'ნ'როლი ახმიანებს მიცვალებულთა ძვლებს, მისი რიტმული ჰანგები ჩაესმით ჭირისუფლებს და უდროო დროს გაუაზრებლად ჰყვებიან მისამღერს. რამონესის მუსიკის ხმა ის გამონათებაა, რაც სიკვდილზე გაბრაზებულ და უიმედო ადამიანებს სიცოცხლისკენ აბრუნებენ და სისულელის ჩადენაზე ხელის აღებას აფიქრებინებენ, თუმცა ადამიანები რის ადამიანები არიან, სწორ დროს რომ სწორად დაფიქრდნენ.
...ხოდა დგანან ასე, ცოცხალ-მკვდრები, მომავლის და ნათელის იმედის გარეშე.






ავტორი: ირაკლი სულაძე

სრულად

აიზეკ აზიმოვის „The God Themselves“ და მასტურბაცია პარალელურ სამყაროში

ზიგმუნდ ფროიდი შესანიშნავი მწერალი იქნებოდა: მისი პერსონაჟები ლიტერატურის არც ერთ კრიტიკოსს არ დაუტოვებდნენ მათ ფსიქოლოგიასა და ფარულ მოტივებზე მსჯელობის საშუალებას. ფროიდის ყველაზე ცნობილ „ამბავს“ მხოლოდ სამი პერსონაჟი ჰყავს: იდი, ეგო და სუპერეგო. ეს არის ამბავი სურვილის, ძალაუფლებისა და კონტროლის, რთული შინაარსითა და გახსნილი პერსონაჟებით, რომელთა გაგება მათი ბოლომდე გახსნილი პერსონალურობის გამო კიდევ უფრო რთულია. ფროიდის მიხედვით, ჩვენი პიროვნება ჩვენსავე გონებაში ასახული სურვილებისა და მისწრაფებების „დრამაა“. ძველი ბერძნები ფიქრობდნენ, რომ ადამიანთა ცხოვრება ოლიმპოს მთაზე მცხოვრები ღმერთების მიერ შექმნილი დრამა იყო. ფროიდსაც მიაჩნდა, რომ ადამიანები მათი გონების მიერ დადგმული დრამის მსახიობები არიან. ეს მსახიობები კი სამი ასპექტის - იდის, ეგოსა და სუპერეგოს ჯამია. იდი მოქმედებს სურვილებით, ეგო - მოლაპარაკებებს აწარმოებს იდთან, თან ცდილობს ასიამოვნოს სუპერეგოს, სუპერეგო კი ცივ გონებას ინარჩუნებს და ერთგვარი მშობლის ფუნქციას თამაშობს, რათა იდმა და ეგომ გზიდან არ გადაუხვიოს. თითოეულ მათგანს „ამბის“ თავისებური ფინალი მიაჩნია სწორად. იდს ერთი დიდი კოზირი აქვს, ძალა სახელად ლიბიდო - ინსტინქტებიდან წარმოქმნილი პირველყოფილი სასიცოცხლო ენერგია. ლიბიდოს გარეშე დრამაში თამაში მინიმუმ მოსაწყენი იქნებოდა.

The God Themselves 1972 წელს გამოიცა. ამ დრომდე დაახლოებით 15 წლის განმავლობაში აზიმოვს არც ერთი მნიშვნელოვანი სამეცნიერო ფანტასტიკის ნაწარმოები არ დაუწერია, გარდა პოპულარული სამეცნიერო ნაშრომებისა და მოკლე მოთხრობებისა. გამოსვლიდან ერთ წელიწადში ამ მოთხრობამ ნებულასა და ჰიუგოს აღება მოახერხა. აზიმოვი ისევ ძველ ფორმაში იყო, თუმცა The God Themselves-მა აზიმოვის შემოქმედებაში ახალი ელემენტი შემოიტანა, რაც კრიტიკოსების დამსახურება იყო. კრიტიკოსები ყოველთვის შენიშნავდნენ, რომ აზიმოვის ნაწარმოებებს აკლდა უცხოპლანეტელები და სექსი. The God Themselves იყო პასუხი ამ კრიტიკაზე - სამეცნიერო ფანტასტიკის მორიგი შედევრი, ბევრი სექსითა და უცხოპლანეტელებით, უფრო სწორად, უცხოპლანეტელებს შორის სექსით. 

„ორლეანელ ქალწულში“ ფრიდრიხ შილერმა დაწერა, რომ „სისულელის წინააღმდეგ თავად ღმერთებიც კი ამაოდ ირჯებიან“ (Against stupidity the gods themselves contend in vain). აზიმოვმა The God Themselves სამ ნაწილად დაყო და თითოეულ ნაწილს შილერის ზემოთხსნებული ციტატის ნაწილები შეუსაბამა: „სისულელის წინააღმდეგ“, „თავად ღმერთები“ და „ამაოდ ირჯებიან“. ყველაფერი კი იმით დაიწყო, რომ დედამიწამ იპოვა სუფთა, უფასო და დიდი პოტენციალის მქონე ენერგიის წყარო, რომლის ფუნქციონირება ეფუძნება დედამიწასა და პარალელურ სამყაროს შორის ვოლფრამისა და პლუტონიუმის იზოტოპების გაცვლას, რომლებიც, განსხვავებული ფიზიკური კანონების მოქმედების შედეგად, გამოყოფენ თავისუფალ ნაწილაკებს და წარმოქმიან დიდ ენერგიას. კაცობრიობა იმდენად მიეჩვია ახალ ენერგიას, რომ ტრადიციულ ნავთობზე და ბუნებრივ აირზე დაბრუნება ქვის ხანაში დაბრუნებად მიაჩნია.

თუმცა, პრობლემა პირველივე ნაწილში იკვეთება. მეცნიერთა ნაწილი თვლის, რომ ასეთი ენერგიის გამოყენება მზის, ხოლო საბოლოოდ - „რძიანი გზის“ განადგურებასაც კი გამოიწვევს. მიუხედავად ამისა, ამ „ერეტიკული“ აზრის განვითარებას მომავალი არ უწერია, რადგან ახალი ენერგიის აღმომჩენი მეცნიერის გავლენა უკვე ისეთი სიძლიერისაა, რომ ყოველგვარ განსხვავებულ აზრს ჩანასახშივე სპობს. პირველი ნაწილის პირველი 50 გვერდი  ჩვეულებრივი „ლაბორატორიული თრილერია“, საინტერესოც ნაკლებად ხდება, თუმცა მწიფდება ის პრობლემა, რაც მუდმივად არსებობდა მეცნიერების ისტორიაში: ახალი გამოგონების გვერდითი (ნეგატიური) ეფექტების დაუნახავობა - კაცობრიობის დიდი სისულელე. ატომური ბომბი, მასობრივი განადგურების იარაღები, მაღალი სიხშირის ანთროპოგენული ზემოქმედება გარემოზე - ყველა მათგანი მეცნიერული პროგრესითაა გამართლებული. წარმატებებით მოხიბლულ მეცნიერებას ნაკლებად აინტერესებს კაცობრიობის ბედი. სიტუაცია განსაკუთრებით მაშინ რთულდება, როცა მთელ ამ „მეცნიერებას“ კონკრეტული ერთი მეცნიერი წარმოადგენს. ამის შედეგი ლაკონურად და შავი იუმორით გვიჩვენა კურტ ვონეგუტმა „კატის აკვანში“. გამოგონებები, რომლებიც კაცობრიობისთვის იქმნება, სინამდვილეში კონკრეტული მეცნიერის გამოწვევა და მასში მოპოვებული გამარჯვებაა, ყველგან ინდივიდუალური ინტერესი ფიგურირებს. როგორც ერთ-ერთი პერსონაჟი სენატორი ამბობს, კაცობრიობას კი არ უნდა საყოველთაო კეთილდღეობა, არამედ - ყველა ადამიანს უნდა პირადი კეთილდღეობა. შეიძლება შედეგი ერთი და იგივე იყოს, მაგრამ განსხვავება ისაა, რომ კაცობრიობის მომავალი აღარავის ანაღვლებს. ყველა დღევანდელი დღით ცხოვრობს. კოლექტიური „ჩვენ“-ის მაგივრად არსებობს ინდივიდუალური „მე“. თუმცა პოლიტიკური იდეოლოგია ბუნებას ნაკლებად აინტერესებს, ის თავისი კანონებით მოქმედებს. პირველი ნაწილიდან ადვილად შეიძლება დავასკვნათ, რომ სისულელის წინააღმდეგ, რომელიც საზრდოობს სამეცნიერო ფანატიზმის გავლენისა და კომფორტული ცხოვრების სურვილით, ყველა მეცნიერის საღი აზრი იმთავითვე განწირულია.

ნაწარმოების მეორე ნაწილი - „თავად ღმერთები“ - სხვა განზომილებაა როგორც ლოკაციით (პარალელური სამყარო), ისე - ლიტერატურული სტილის გათვალისწინებით. ამ ნაწილში გადავდივართ პარალელურ პლანეტაზე, რომელიც ბრუნავს მომაკვდავი მზის გარშემო. პარაპლანეტის საზოგადოება იყოფა ორ ძირითად ნაწილად: „მკვრივები“ და „რბილები“. „მკვრივები“ წარმოადგენენ პარაპლანეტის ინტელექტუალურ საზოგადოებასა და სამეცნიერო წრეს, ხოლო „რბილები“ - რიგით მოსახლეობას. „რბილების“ საზოგადოება დაყოფილია ტრიადებად, თითოეულ ტრიადაში ყოველ „რბილს“ თავისი სტატუსი აქვს: „ემოციური“, „რაციონალური“ და „მშობლიური“. თითოეულ ტრიადას კი ერთი მენტორი ჰყავს „მკვრივის“ სახით.

სწორედ ამ ნაწილში გვჭირდება, რომ ფროიდის ზემოთხსენებული „ამბავი“ ერთხელ მაინც გვქონდეს წაკითხული ან მოსმენილი. ამ ნაწილის ცენტრალური ტრიადა - ოდინი, დუა და ტრიტი (რუსულად ერთი, ორი, სამი) - ფროიდისეული „სამი მუშკეტერის“ ყველაზე კარგი ლიტერატურული განსახიერებაა. მიუხედავად სამეცნიერო ფანტასტიკისა, აიზოვმა შეძლო, რომ ნაწარმოების ეს ნაწილი სექსუალობის, ორგაზმის, მასტურბაციისა და სექსუალური ტაბუს სამცენიერო ფანტასტიკის მანიფესტად ექცია. პარაპლანეტის საზოგადოებაში ტრიადას აქვს მხოლოდ ერთი ფუნქცია - წარმოქმნას ახალი ტრიადა. პარაპლანეტის ბუნებრივი კანონების გამო, სქესობრივი კავშირი რადიკალურად განსხვავებული ინტერაქციით ხასიათდება, ვიდრე დედამიწაზე. სექსის დრო ტრიადის წევრები ატომები ერთმანეთს იმდენად შორდება, რომ შესაძლებელია საკუთარ ატომებს შორის წარმოქმნილი სივრცე ტრიადის სხვა წევრმა შეავსოს. შესაბამისად, სამი წევრი ისე ერწყმის ერთმანეთს, რომ სივრცეში იმავე მოცულობას იკავებენ, რასაც თითოეული წევრი ცალ-ცალკე. და კიდევ ერთი თავისებურება: ახალი ორგანიზმის წარმოსაქმნელად საჭიროა სამივე წევრის სქესობრივი ინტერაქცია, ამ დროს ყოველ წევრს თავისი როლი აქვს: „ემოციური“ ტრიადას უზრუნველყოფს ენერგიით (ლიბიდო), „რაციონალური“ გამოიმუშავებს სპერმას, ხოლო „მშობლიურში“ ხდება ნაყოფის ჩასახვა (სხვათაშორის „მშობლიური“ მამრობითი სქესისაა).

პარაპლანეტის მორალის მიხედვით, ტრიადაში მყოფ „ემოციურს“ ეკრძალება დამოუკიდებელი სქესობრივი აღგზნება, თუმცა დუა („ემოციური“) არ ერიდება და როგორც აზიმოვი წერს, ხშირად იკავებს ადგილს კლდის მოლეკულებს შორის, მარტივად რომ ვთქვათ, მასტურბირებს. ორგაზმის დროს კიდევ ერთი უცნაურობა შეინიშნება - ტრიადა „მყარდება“, უფრო მკვრივი ერთიანობა ხდება, ფიზიკური მახასიათებლებით „მკვრივებს“ უახლოვდებიან. სქესობრივი აქტი რამდენიმე დღე გრძელდება და ცნობიერების გათიშვას იწვევს. „ემოციური“ დუა ასევე ინტერესს იჩენს მეცნიერებისადმი, რაშიც ეხმარება „რაციონალური“ ოდინი, თუმცა ეს ყველაფერი არ სიამოვნებს „მშობლიურ“ ტრიტს. მოკლედ, „თავად ღმერთებიც“ ფროიდისეული „დრამის“ მონაწილეები არიან: დუა (იდი) მოქმედებს სურვილებით, ოდინი (ეგო) ცდილობს დიპლომატიური პოზიცია დაიკავოს ტრიადაში, ხოლო ტრიტი (სუპერეგო) მხოლოდ ტრიადის ფუნქციის შესრულებაზეა ორიენტირებული, ის ცივი გონებით მოქმედებს. სწორედ დუა აღმოჩნდება ის, ვინც მიხვდება, რომ ენერგიის გაცვლა დედამიწასთან დედამიწის გალაქტიკის განადგურებას გამოიწვევს, თუმცა მისი „საღი“ აზრი პარალელურ სამყაროშიც განწირულია, რადგან პარაპლანეტას თავისი პოლიტიკა აქვს: თუ დედამიწა განადგურდება, მისი განადგურების შედეგად წარმოქმნილი ენერგია პარაპლანეტას მილიარდობით წელი ეყოფა.

რაც შეეხება „თავად ღმერთების“ მეორე განზომილებას - ლიტერატურულ სტილს - აქ საქმე კიდევ უფრო რთულადაა: პირველი რამდენიმე გვერდის წაკითხვის შემდეგ მინიმუმ წიგნის ყდას დახედავთ, რათა დარწმუნდეთ რომ მართლაც აზიმოვს კითხულობთ. თავის ავტობიოგრაფიაში (I. Asimov: A Memoir..) აზიმოვმა დაწერა, რომ მთლიანად ეს ნაწარმოები, განსაკუთრებით კი მეორე ნაწილი, იყო ყველაზე რთული გამოწვევა მისი სამწერლობო შემოქმედების ისტორიაში. სირთულე მდგომარებს იმაში, რომ პარაპლანეტის წყობაზე და საზოგადოებაზე ინფორმაციას ვიღებთ ტრიადის თითოეული წევრის პერსპექტივიდან, თუმცა ეს ინფორმაცია წარმოადგენს ცნობიერების ნაკადებს, სპონტანურ ფიქრებს, რადგან ტრიადის წევრების ერუდიცია მათ საშუალებას არ აძლევს ყველაფერს თავისი სახელი დაარქვან. მეორე ნაწილის დასრულების შემდეგად შეიძლება ბევრი კითხვა პასუხგაუცემელი დარჩეს - საჭიროა საკვანძო სიტყვებისა და ფრაზების დაჭერა და საბოლოოდ, მეტ-ნაკლებად აწყობილ მოზაიკასაც მიიღებთ. „თავად ღმერთების“ სტილი ცნობიერების ნაკადისა და მაგიური რეალიზმის ერთგვარი ნაზავია. სამეცნიერო ფანტასტიკაში ასეთი წერის სტილი ცოტა იშვიათია, თუმცა იგივე სტილი გვხვდება თეოდორ სტარჯენის „უფრო მეტი, ვიდრე ადამიანში“.

მესამე ნაწილი - „ამაოდ ირჯებიან“ - მოგვითხრობს რამდენიმე წლის შემდეგ მთვარეზე განვითარებულ მოვლენებს. დედამიწელებმა შესძლეს და მთვარეზე შექმნეს მიწისქვეშა კოლონია. მთვარეს აქვს დამოუკიდებელი სტატუსი, მის „მოქალაქეებს“ კი ყოველგვარი კავშირი გაწყვეტილი აქვთ დედამიწასთან. დედამიწიდან ჩასულ ადამიანებს „იმიგრანტებადაც“ მოიხსენიებენ. ამ ნაწილში ერთგვარად თავს იყრის პირველი ორი ნაწილის მთავარი თემები: მეცნიერული ფანატიზმი და სექსუალობა. დედამიწიდან ჩასული მეცნიერი ცდილობს იპოვოს გამოვასავალი მზის განადგურების შესაჩერებლად და, პარალელურად, ვითარდება სექსუალური ლტოლვა მასსა და მთავარის მოქალაქე სელენს შორის (დედამიწელსა და მთვარის მოქალაქეს შორის სექსი საშიშია, რადგან გრავიტაციული განსხვავებების გამო მათი ორგანიზმები იმდენად განსხვავდება ერთმანეთისგან, რომ შესაძლოა დედამიწელმა სექსის დრო მთვარეული პარტნიორი, პირდაპირი გაგებით, ძვლებში დაამტვრიოს). რაც შეეხება მეცნიერულ ფანატიზმს, დედამიწელ მეცნიერს მთვარი სამეცნიერო ელიტის წარმომადგენელი ყველანაირად უშლიას ხელს, რომ მთვარის ზედაპირზე ცდები არ ჩაატაროს. მთვარეზეც კი მეცნიერული საღი აზრი საერთო პოლიტიკის წინააღმდეგ ამოჩნდება. თუმცა, მეცნიერი საბოლოოდ შეძლებს პრობლემის მოგვარებას. პრობლემის არსი კი შემდეგია: ენერგიის გაცვლა პარალელურ სამყაროს შორის იწვევს პარასამყაროების ფიზიკის ბაზისური კანონების ერთმანეთში არევას, რასაც შეეძლო აპოკალიფსის გამოწვევა. მეცნიერის თეორიის მიხედვით, თუ არსებობს ერთი პარალელური სამყარო, იარსებებს კიდევ მათი განუსაზღვრელი რაოდენობა. თუმცა, პრობლემა კვლავ იმაში მდგომარეობს, რომ შეუძლებელია ენერგიის ცალმხრივი  გადაცემა სამყაროებს შორის. მაგრამ, გამოსავალი ყოველგვარი სიტუაციიდან არსებობს და მეცნიერიც იპოვის ასეთ პარალელურ სამყაროს - სამყაროს „დიდი აფეთქების“ მდგომარეობამდე, რომელსაც არ გააჩნია ფიზიკის კანონები. ასეთი ენერგიის გამოყენებით კი შესაძლებელია ისეთი გეგმის შესრულება, როგორიცაა მთვარის გადაადგილება კოსმოსში, რათა საბოლოო კავშირი გაწყვიტონ დედამიწასთან.

„სისულელის წინააღმდეგ თავად ღმერთებიც კი ამაოდ ირჯებიან“ - შილერის ამ სენტენციის აზიმოვისეული განვითარება წარმოადგენს პასუხს კაცობრიობის „დიდ სისულელეებზე“. ამასთანავე, The God Themselves არის ფროიდის „ამბის“ თხრობა სამეცნიერო ფანტასტიკის განზომილებაში. საბოლოო ჯამში კი ეს არის წიგნი, რომლის წაკითხვა ერთხელ მაინც ღირს უცხოპლანეტელთა სქესობრივი აქტისა და აზიმოვის განსხვავებული წერის სტილის შედეგად მიღწეული ინტელექტუალური ორგაზმის განსაცდელად.


ავტორი: გიორგი ნაკაშიძე.

სრულად

მეფის მკვლელის ქრონისტი - ზარმაცი პატრიკ როტფუსი

არადა, შეხედავ - ერთი ჩვეულებრივი, მსუქანი ამერიკელია. გაბურძგნული წვერით და არც თუ ისე სასიამოვნოდ დაშლილი კულულებით. ერთი შეხედვით არც იმას იფიქრებ, რომ ეს ყმაწვილი ჯერ მხოლოდ 42 წლის არის და იმას მით უმეტეს არ გაივლებ თავში, რომ ასეთი ფიზიონომიისა და სულელური გამოხედვის მქონე ინდივიდს წერა შეეძლოს. ხოდა, სწორი უთქვამთ, მსუქან კაცს მხოლოდ გარეგნობით ნუ შეაფასებთო. ეს პატრიკ როტფუსი გახლავთ, ამერიკელი ავტორი, რომელიც 1973 წელს ვისკონსინის შტატის ქალაქ მედისონში დაიბადა და 2002 წელს უკვე "მომავლის მწერლის" პრემიაც დაიმსახურა. როტფუსი ძირითად დროს ლექციების მომზადებასა და კითხვას უთმობდა, მანამ სანამ მის ცხოვრებაში კოუტი გამოჩნდებოდა. კოუტი - მხატვრული გმირია, რომელიც "მეფის მკვლელის ქრონიკების" მთავარ პერსონაჟსა და მთავარ მამოძრავებელ ძალას წარმოადგენს. მასზეა აგებული ტრილოგიის პირველი ორი წიგნი და დასკვნით ნაწილშიც წესით კიდევ უფრო უნდა დაიტვირთოს.

მოკლედ, შეხსენებას აღარ საჭიროებს, რომ როტფუსი თანამედროვე ფანტასტთა კასტას მიეკუთვნება, მისი ქვეჟანრი კი - ეპიკური ფენტეზია. ენციკლოპედიური განმარტება ამ შემთხვევაშიც არასწორია, რადგან ეპიკური ფენტეზი ალბათ უფრო აბერკრომბს,სანდერსონს,ჯორდანს,მარტინს და სხვა ამგვარ ავტორებს გვახსენებს. როტფუსი კი, ყველასგან განსხვავებულია. ერთი მხრივ, მისი წიგნების მოქმედება გამოგონილ სამყაროში მიმდინარეობს, რომლის გარემოც ძალიან წააგავს შუა საუკუნეების ფეოდალურ ევროპას. თუმცა, ეს არის და ეს. საგის ვერც ერთ ნაწილში ვერ შეხვდებით ეპიკურ ბრძოლებს, სამეფოებს შორის დაპირისპირებებს, შვილის მკვლელ მეფეებს, სატრფოს გულის მოგების მიზნით ბრძოლის წინა ფრონტზე გაჭრილ რაინდებს და ა.შ. მეფის მკვლელის ქრონიკების თხრობა მშვიდად, თავის რიტმში მიედინება და არ საჭიროებს ზედმეტ დაძაბულობას.

ქრონიკების პირველი წიგნი - "ქარის სახელი" 2007 წელს გამოიცა და მალევე მოიპოვა აღიარება თავისებური თხრობის მანერის, გამორჩეული მხატვრულობისა და ჟანრისთვის დამახასიათებელი ელემენტების ნაკლები სიჭარბით. ისტორია მოგვითხრობს პატარა ქალაქში მდებარე ფუნდუკის მეპატრონე, ვინმე ჟღალთმიანი კოუტის შესახებ, რომელიც თავის მსახურ ბასტთან ერთად ცხოვრობს და ერთი არაფრით გამორჩეული კაცია. ყველაფერი იცვლება მას შემდეგ, რაც კოუტს მოგზაური ქრონისტი ეწვევა და მისი ისტორიის მოსმენასა და ჩაწერას სთხოვს. თანაც, წარსულის აჩრდილს, მითებსა და ლეგენდებში შემორჩენილ ვინმე კვოუტს ახსენებს. ზოგადად, ტრილოგიის ტექნიკური მხარეც ცალკე აღნიშვნის ღირსია, რადგან ყოველი წიგნი ერთი დღის მონათხრობის ჩანაწერია. საბოლოოდ კი, ისტორია კოუტისა და ქრონისტის საუბრის სამ-დღიან ქრონიკას წარმოადგენს. კოუტი თხრობას იწყებს თავისი ბავშობიდან, როდესაც ის და მისი მშობლები მოგზაურ მუსიკოსთა ჯგუფთან ერთად ცხოვრობდა. ბედის უკუღმართობის, თუ ბედისწერის წყალობით კი მისი მშვიდი ცხოვრება საპირისპირო კალაპოტს ქმნის და ახალგაზრდა წითურის ცხოვრებაც რადიკალურად იცვლება.

პირველი წიგნის განმავლობაში არც თუ ისე ბევრ პერსონაჟს ვეცნობით. ზოგადი ცნობები გვეძლევა კოუტის ოჯახის და გარემოცვის შესახებ, ტყეში, გზად შეხვედრილი ხალხი კი იმდენად მცირე კვალს ტოვებს, რომ სახელიც კი აღარ გვამახსოვრდება. სამაგიეროდ, პერიოდულად "აწმყოში" ვბრუნდებით და კოუტის, ბასტის და ქრონისტის საინტერესო ტრიალოგს ვისმენთ. სხვათა შორის, ბევრი იდუმალებით მოცული ფაქტი სწორედ ამ ტრიალოგის დროს ამოდის ზედაპირზე. ახალგაზრდა ყმაწვილი, რომელსაც ცხოვრების ორ უმთავრეს მიზნად მუსიკოსობა და მაგიის შესწავლა გაუხდია, საკუთარ თავს სრულებით ახალ გარემოში აღმოაჩენს, სადაც ყოველი ლუკმისთვის დღისა და ღამის გასწორება უწევს. ხასიათით გულუბრყვილო კოუტი თითქმის სრულებით არის მოკლებული ცხოვრებისეულ გამოცდილებას. მის ირგვლივ მოძრავი ადამიანები კი, ამას ხშირად ბოროტად იყენებენ.

ქარის სახელს ძნელად თუ ვუწოდებთ - წიგნს მაგიის შესახებ, რადგან პრაქტიკულად მხოლოდ ერთ მომენტში ვხვდებით მაგიის გამოვლინებას. თუმცა, ამ სერიისთვის დამახასიათებელი შტრიხი ისიც გახლავთ, რომ აქ მაგია რაიმე, ზებუნებრივ და ფანტასტიკურ მოვლენად არ არის მიჩნეული. პირიქით - მაგია ერთგვარი კარგად განვითარებული მეცნიერებაა (დიახ, ჩვენც არტურ კლარკი გაგვახსენდა), რომლის შესწავლაც ნებისმიერ ადამიანს ძალუძს. ყველას შეუძლია შესაბამისი მომზადების და დაუზოგავი შრომის შემდეგ ჩასწვდეს ბუნების საიდუმლოებებს, ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოყენებული დეტალების რეალურ ფუნქციებს და საბოლოოდ შეძლოს მათი სახელების სწავლა. სახელი - ის ბერკეტია, რომლის გამოყენებითაც კარგ სიმპატისტს (როტფუსთან არ ვხვდებით ტერმინს "ჯადოქარი", ან "მაგი". აქ ყველა მსგავსი პროფესიის მქონე ადამიანს თავისი, მეცნიერული ხარისხი აქვს მინიჭებული) ნებისმიერი საგნის თუ მოვლენის დამორჩილება ძალუძს.

მეფის მკვლელის ქრონიკები გამოირჩევა სპეციფიკური ქალი პერსონაჟების სიმრავლით. აქ შეხვდებით ალბათ მსოფლიო ლიტერატურის ისტორიაში ყველაზე გამაღიზიანებელ გოგონას - სახელად დენნას (თუმცა არავინ იცის ეს მისი ნამდვილი სახელია თუ არა), რომელიც ახალგაზრდა კოუტს და მკითხველს თანაბარი წარმატებით უშლის ნერვებს. ის ყველაზე მოულოდნელ მომენტებში გაუჩინარდება ხოლმე და შემდეგ შეიძლება ასი გვერდი ისე წაიკითხოთ, ვერც თქვენ და ვერც კოუტმა მის შესახებ ვერაფერი გაიგოთ. აქვეა ბევრად ეფექტური (აქ სამწუხაროდ ჩვენი და ახალგაზრდა სიმპატისტის გემოვნებები ერთმანეთს არ ემთხვევა) ჟღალ-თმიანი დევი, არკანუმის ყოფილი წევრი, რომელიც იქაურ ლომბარდს კურირებს და ხშირად კოუტის სწავლის საფასურის გადახდის მთავარ წყაროდაც იქცევა, თუმცა მისი მიზანსწრაფვები თავად როტფუსისა არ იყოს, ჯერაც გაურკვეველია.

ზოგადად, იმდენად მრავლად დაგროვდა პირველ ორ წიგნში პასუხგაუცემელი კითხვები, რომ კაცმა არ იცის, რამდენად შეძლებს ავტორი ამ ყველაფრის ბოლო ნაწილში თავმოყრას და ჩვენი მკითხველობითი კვებითი უკმარისობის ბოლომდე დაკმაყოფილებას. თუმცა, მესამე ნაწილს ვინ ჩივის... მეორე წიგნის სათაურიც კი იდუმალებითა მოცული. ზუსტად არავინ იცის (და თუ ამბობს რომ იცის, ის აუცილებლად გატყუებთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში თქვენ თავად როტფუსს ესაუბრებით) რატომ ჰქვია მეორე წიგნს "ბრძენკაცის შიში". რომელი ბრძენკაცი იგულისხმება აქ, რა ან ვინ აშინებს, ან საერთოდ რატომ ჰქვია ტრილოგიას "მეფის მკვლელის ქრონიკები"? კოუტია მეფის მკვლელი? ჯერ მსგავსი არაფერი ეტყობა. ეგ კიარა, მეფე, ან მასთან მიახლოებული პერსონაჟიც კი არ გამოჩენილა ჯერ. მოკლედ, როტფუსმა ერთ დიდ გაუკაფავ ტყეში შეგვითრია და დაგვარწმუნა, გაჰყევით კოუტს და ადრე თუ გვიან ყველაფერს გაიგებთო. აქ ის თავის სულიერ მამასა და კუმირს, თანამედროვეობის ყველაზე წარმატებულ და ჭარბწონიან ფენტეზი-ს ავტორს, მისტერ მარტინს ემსგავსება. სამწუხაროდ, მარტინისგან კიდევ ერთი თვისება აქვს აღებული. გულისგამაწვრილებლად წელავს წერის პროცესს და ჯერაც არ ვიცით ზუსტად, როდის გვეღირსება (ამბობენ 2016-ში აუცილებლად გამოვაო) ქრონიკების დასკვნითი დღე. არადა, როგორია ლოდინი? ჯერ მხოლოდ მეორეჯერ დაღამდა, მეორეჯერ გაეშურნენ გმირები თავთავიანთი სენაკებისკენ, მეორეჯერ დაისადგურა სამნაკადურმა სიჩუმემ.

"...ფუნდუკი "გზაგამყოფი ქვა" სიჩუმეში ჩაიძირა. და ეს სიჩუმე სამ ნაკადად დაიღვარა. პირველი, შედარებით შესამჩნევი - უდაბური სიჩუმე იყო, არარსებულისგან წარმოქმნილი. რომ ეწვიმა, წვიმის წვეთები სახურავს დაუშვებდნენ, მილებიდან ჩამოწვეთდნენ, ასე თუ ისე, ზღვის სიმყუდროვესაც დაარღვევდნენ. ფუნდუკში რომ საყვარლებს სძინებოდათ, მათი ოხვრის და კვნესის ხმა გაისმებოდა და სიჩუმეს შორეულ მხარეში განდევნიდა. ვინმეს რომ მუსიკა დაეკრა... თუმცა არა, რა თქმა უნდა, აქ მუსიკის ხმას ვერ გაიგებდით. სინამდვილეში, არაფერი მსგავსი არ ისმოდა. ამიტომ, სიჩუმეც ფეხს არ იცვლიდა.

საიდანღაც, შორი ტყიდან წვეულების სუსტი ხმა ისმოდა. ისმოდა ფეხსაცმლის მიწასთან შეხების ხმები. ეს მსუბუქი, მფრთხალი ხმა, ქარის მიერ გარხეულ გაბმულ ძაფს ემსგავსებოდა. სულ მალე კი, ისიც გაქრა. დარჩნენ მხოლოდ ღამის ნიავში მოშრიალე ფოთლები. მალე ისინიც დადუმდნენ და დარჩა მხოლოდ სიჩუმის მეორე ნაკადი. სიჩუმე მოლოდინისა, თითქოს ვიღაცამ ჰაერი ღრმად ჩაისუნთქა და ჯერად არ ამოესუნთქა.

მესამე სიჩუმის შემჩნევა კი, საკმაოდ რთული გახლდათ. ალბათ საათობით მოგიწევდათ მისთვის სიბნელის შიგნით შემოშვების გამო საგულდაგულოდ დარაზულ ათობით რკინის სასახლის ცივ კედლებში ლოდინი. სიჩუმე საერთო დარბაზის მიყრუებულ კუნჭულებში იმალებოდა, იქ, სადაც ადრე სკამები და მაგიდები იდგა. ის ბუდობდა მრავალრიცხოვან ნაიარევში და იმ კაცის ხელებში, რომელიც ამ ნაიარევებს ატარებდა და ახლა გაჭირვებით, ტკივილით ერთმანეთზე მაგრად დაჭერილი კბილებით სარეცელისკენ მიემართებოდა.

კაცს წითელი, ალისფერი თმები ჰქონდა. მისი გამოხედვა ბნელი და იდუმალებით მოცული იყო, და ის მოძრაობდა შუაღამეში ისე ფრთხილად და დაკვირვებით, როგორც ქურდი. დაბლა დაეშვა. და აქ, გამოცდილი მოცეკვავისებრ გაშალა ხელები, წინ გადაიხარა და ერთი, იდეალური ნაბიჯი გადადგა.

ფუნდუკი "გზაგამყოფი ქვა" ამ კაცს ეკუთვნოდა. ისვე ფლობდა სიჩუმის მესამე ნაკადსაც. დამსახურებულად, ეს ყველაზე დიდი სიჩუმე იყო: პირველ ორს აღემატებოდა და მათ თავის თავში მოიცავდა, - ის იყო უნაპირო და უძირო, შემოდგომის დასასრულის მსგავსი. იყო მძიმე, როგორც მდინარის გამორიყული კაჭარი. ეს იყო მოწყვეტილი ყვავილის მომთმენი მორჩილება, - სიჩუმე კაცისა, რომელიც ელოდა სიკვდილს."

ავტორი: ირაკლი სულაძე

სრულად

სერიალის მიმოხილვა: Narcos

ნარკოტიკები, სიმდიდრე, ქალები, მასობრივი მკვლელობები: კოლუმბიელი ნარკობარონის პაბლო ემილიო ესკობარ გავირიას ცხოვრება ყველა იმ ელემენტს შეიცავს, რომელთა დახმარებით ფართო აუდიტორიისთვის გათვლილი კარგი დრამის გაკეთება შეიძლება. მართალია, თანამედროვე სატელევიზიო სივრცე ნამდვილად არ განიცდის დანაშაულებრივ-მაფიოზურ-განგსტერული ფილმებისა თუ სერიალების ნაკლებობას, მაგრამ ეს ჟანრი მაინც ვერ „იმსახურებს“ მაყურებელთა უყურადღებობას, განსაკუთრებით დღეს, როცა HBO-ს True Detective-მა განახლებული არომატი შემოიტანა ბაზარზე. აღნიშნული სერიალის იმედგამაცრუებელი მეორე სეზონის გამოსვლის შემდეგ კი მაყურებელს სჭირდებოდა რაღაც ახალი, თანამედროვე, დინამიკური. Netflix-მაც არ დააყოვნა და თავისი „ქმნილებების“ სია კიდევ ერთი ნამუშევრით გაამდიდრა და, სავარაუდოდ, მადაგაფუჭებული აუდიტორიის კეთილგანწყობაც სამართლიანად დაიმსახურა: მოძებნა `based on true story` სცენარი, გადაინაცვლა სერიალების ჩვენთვის ისე კარგად ნაცნობ ლოკაციაზე, როგორიცაა კოლუმბია, სამსახიობო ქასტი მაქსიმალური დოზით დააკომპლექტა ლათინო-ამერიკელი მსახიობებით, ეპიზოდებში ჩართო დოკუმენტური არქივების კადრები, დაამატა დრამა და მიიღო კოლუმბიელი ტონი მონტანას აღზევებისა და დაცემის ქრონიკებზე უფრო მეტი - Narcos.

გარდა ჟანრობრივი ნოვაციურობის ნაკლებობისა, Narcos-ის წინაშე იდგა ისეთი გამოწვევა, როგორიცაა პაბლო ესკობარზე გადაღებული მხატვრული თუ დოკუმენტური ბიოპიკების სიმრავლე. გავიხსენოთ თუნდაც 2014 წლის ფილმი Escobar: Paradise Lost. თუმცა, Narcos-ის მთავარი პლიუსი ისაა, რომ მასში თანაბრადაა წარმოდგენილი დოკუმენტურის სტილის თხრობა და მხატვრული ფილმის მახასიათებლები. გარდა ამისა, დიალოგების დიდი ნაწილი მიმდინარეობს ესპანურად, რაც უფრო ამძაფრებს იმის შეგრძნებას, რომ ესკობარის ცხოვრების უშუალო თვითმხილველი ხარ. მართალია, ორიგინალში ყურება ცოტა დამღლელია მოზღვავებული ესპანურის გამო, მაგრამ 10 სერიის ბოლოს რომ ინგლისურ motherfucker-ს ესპანური puta madre ჩაანაცვლებს ქვეცნობიერში, მაინც კმაყოფილი ხარ. 

ამბის ნარატორად გვევლინება DEA-ის აგენტი სტივ მერფი (ბოიდ ჰოლბრუკი - Gone Girl, Run All Night, Milk), მაიამელი გრინგო, რომელიც ამერიკის ინტერესების დამცველად და ესკობარის მთავარ მოწინააღმდეგედ გვევლინება. თუმცა, რამდენიმე სერიის შემდეგ, მერფი სრულიად კარგავს შოუს მთავარი გმირის სტატუსს და მთავარი აქცენტი კეთდება ნარკოებზე (ესპ. ნარკოდილერი). სწორედ ამ მომენტიდან გადმოდის წინა პლანზე ესპანურ ენოვანი ქასტი: ვაგნერ მოურა (ესკობარი) Elysium-დან და ბრაზილიური მეგაჰიტიდან Elite Squad; Game of Thrones-ის ყველაზე სახასიათო ტიპაჟი პედრო პასკალი (ობერინ მარტელი); სტეფანი სიგმანი, რომელიც ბონდიანას ჯერ-ჯერობით ბოლო ეკრანიზაცია Spectre-ში ბონდის გოგონას როლს შეასრულებს; გაუცინარი და ჯმუხი ლუიზ გუზმანი. ამ ყველაფერს ემატება ესპანურენოვანი სიკარიოებისა და კორუმპირებული მაღალჩინოსნების მთელი ამალა. სწორედ ამ დეტალებმა მოახერხა Narcos-ის წინაშე არსებული გამოწვევების დაძლევა: Netflix-მა შექმნა კოლუმბიური ბიოპიკი; Narcos ისეთივე კოლუმბიურია, როგორც ესკობარი - კოლუმბიელი.

სერიალი არ ცდილობს ესკობარისგან შექმნას რომანტიული გმირი. 10 სერიის განმავლობაში მაყურებელი ნათლად ხედავს, თუ როგორ იქცა მედელინ კარტელის მეთაური პაბლო „რობინ ჰუდ“ ესკობარი ტერორისტად, რომელიც თავის მიზნების მისაღწევად უდანაშაულო მსხვერპლსაც აღარ ერიდება. ესკობარის მოქმედებები განგსტერის იმიჯის გამყარებას არ ემსახურება. მას თავისი მოტივაცია აქვს: სიღარიბეში დაბადებულმა რიგითმა ბიჭუნამ შეძლო და დღიურ შემოსავლად 60 მილიონი დოლარი გაიჩინა, ახლა კი იძულებულია, თავისი ნაშრომ-ნაამაგარი შეინარჩუნოს. მას თავისი მეთოდები აქვს: თუ ამერიკაში მოწმეებს აქრობენ, სასამართლოში რომ ჩვენება არ მისცენ, ესკობარმა თავად სასამართლო„გააქრო“; მას მიაჩნია, რომ ალ კაპონე მისთვის ცუდი მაგალითია, რადგან ალ კაპონეს არასდროს ჰქონია იმდენი ნაღდი ფული, რამდენიც ესკობარს; ესკობარს შეუძლია ერთდროულად უყვარდეს ცოლი და საყვარლად ჰყავდეს გავლენიანი ჟურნალისტი; შეუძლია გასცეს ჩვილი ბავშვის მოკვლის ბრძანება, რომლის დედას ოთახის კუთხეში შარავანდედიანი ესკობარის ხატი უკიდია; ესკობარი სახელმწიფო ციხეში არ ჯდება, ის საკუთარ ციხეს აშენებს. ვაგნერ მოურას მიერ განსახიერებული ესკობარი ქარიზმატული ნარკოდილერი, მეოჯახე მამა, კარგი ბიზნესმენი და თავზეხელაღებული ტერორისტია. სამაგიეროდ, ის „ბიძია სემზე“ მდიდარია.

მიუხედავად იმისა, რომ პერსონაჟები სატელევიზიო შოუების მთავარი კოზირია, Narcos სხვა მიმართულებას ირჩევს: მისთვის მთავარი ის დიდი ცხოვრებისეული თამაშია, რომელსაც პერსონაჟები თამაშობენ. Narcos-ის მიზანი არ არის პერსონაჟების ბოლომდე გახსნა. შესაბამისად, თუ 10 სერიის შემდეგ რომელიმე პერსონაჟის სამსახიობო თამაში თქვენს აღფრთოვანებას ვერ დაიმსახურებს, ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ მსახიობებმა თავიანთი საქმე კარგად ვერ გააკეთეს. მთავარ პერსონაჟებზე სერიალი მხოლოდ ძირითად ინფორმაციას გვაწვდის, დანარჩენზე კი მათი საქმეები „მეტყველებენ“. როგორც აგენტი მერფი ამბობს, კოლუმბია მაგიური რეალიზმის სამშობლოა. სწორედ ამიტომ არის იქ შესაძლებელი ყველაფერზე ოცნება, ყველაფრის მიღწევის იმედის ქონა: 

„მაგიური რეალიზმი არის სიტუაცია, როდესაც ბოლომდე დეტალიზებულ და რეალისტურ გარემოში შემოიჭრება რაღაც იმდენად უცნაური, რომ შეუძლებელია მისი დაჯერება... არსებობს მიზეზი, თუ რატომ დაიბადა მაგიური რეალიზმი კოლუმბიაში. ეს არის ქვეყანა, სადაც ოცნებები და რეალობა ერთმანეთს ერწყმის. ხალხი იკარუსივით მაღლა დაფრინავს ოცნებებში, მაგრამ მაგიურ რეალიზმსაც აქვს თავის საზღვრები... იკარუსი მზესთან ახლოს ფრენამ დაღუპა.“

მაგიური რეალიზმის ლიტერატურული კონცეფციის სერიალში შემოტანამ შესაძლოა სამართლიანად ჩაითვალოს ესკობარის პირადი წარმატებების იდეოლოგიურ საფუძვლად, მაგრამ სერიალის რეჟისურასთან მაგიურ რეალიზმი არაფერ შუაშია. შინაარსობრივი ხაზის განვითარება იმდენად რეალისტურია, რომ მაგიური რეალიზმისთვის ადგილი ისევ და ისევ პერსონაჟების გონებაში რჩება. Narcos-ში გამოყენებული თხრობის ტრადიცია უფრო მეტად ლათინო-ამერიკული „ნარკო სინემაა“. ეს მეთოდი დამახასიათებელია ნარკომაფიაზე გადაღებული ფილმებისთვის: ნარკობარონების ძალაუფლებისა და ძალადობის ძლიერი რომანტიზაცია; სამართალდამცავების ანტაგონისტებად, ხოლო ნარკობარონების - გმირებად წარმოდგენა; ძალადობისა და სექსის სიჭარბე; სახელისუფლებო სისტემისადმი დაპირისპირება, რაც ყველაზე ძლიერად მოქმედებს მაყურებლის ფსიქოლოგიაზე. თუმცა, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, Narcos სულაც არ ცდილობს ესკობარის სიმონ ბოლივარად „შეფუთვას“ და სახალხო გმირად შერაცხვას.

სერიალი ლაკონურად, თუმცა ნათლად აჩვენებს ესკობარის დროინდელ პოლიტიკურ მდგომარეობას: კორუმპირებული მაღალჩინოსნები, მართლმსაჯულების ჩამოშლილი სისტემა. აშშ-ის პოლიტიკა კოლუმბიის მიმართ, სამოქალაქო არეულობები, სისხლიანი ქუჩები, გადამწვარი შენობები, წინასაარჩევნო კამპანიებით „დაბოლილი“ ხალხი, საპრეზიდენტო კანდიდატებისა და მინისტრების მკვლელობები. ამ ყველაფერმა ესკობარი იმას მაინც მიახვედრა, რომ მაგიურ რეალიზმსაც აქვს საზღვრები. ის ყოველთვის ცივი გონებით მოქმედებს. მას არ უნდა იკარუსის ბედი გაიზიაროს.

Narcos არის Goodfellas-ისა და The Wire-ს კარგი ნაზავი ესპანური და ლათინო-ამერიკული არომატით. პირველი სეზონის 10 სერიის ბოლოს ესკობარის ბედი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. შესაბამისად, უნდა დაველოდოთ მეორე სეზონს. აღსანიშნავია ისიც, რომ Netflix გეგმავს გაფართოვებას და მსოფლიოს 200-მდე ქვეყანაში შესვლას. ამით შეიძლება აიხსნას ისიც, თუ რატომ გაკეთდა Narcos ესპანურენოვან პროექტად.

*** სერიალი ქართული გახმოვანებით შეგიძლიათ ნახოთ adjaranet.com-ზე

ავტორი: გიორგი ნაკაშიძე

სრულად

სტანისლავ ლემი - პროლეგომენები ყოვლადძლიერებისკენ

ჩემი გაცნობა სტანისლავ ლემთან ღრმა ბავშვობას, დეიდას ბიბლიოთეკაში მიგნებულ ყავისფერ, უსახური ყდის მქონე ,,მაგელანის ღრუბელს“ უკავშირდება. პირველ პირში დაწყებულმა თხრობამ მაინცდამაინც არ მომხიბლა იმ მომენტამდე, სანამ ამ სიტყვებს წავაწყდებოდი: „კუნძულის იმ მხარეში, სადაც ტროპიკულ კლიმატს ზომიერი ცვლის და პალმიანი ჭალების გვერდით ტანაყრილი ფოთლოვანი ტყეებია.“ ეს კუნძული კი არც მეტი და არც ნაკლები, გრენლანდია იყო. შემდეგ კი რამდენიმე საათში სუნთქვაშეკრული წიგნს ყელში გაჩხერილ უზარმაზარ ულუფებად ვნთქავდი. იმდენად სწრაფად მივიწევდი წინ, რომ ხანდახან წაკითხულის გასააზრებლად უკან დაბრუნება და წაკითხულის ხელახლა წაკითხვა მჭირდებოდა. (ვაღიარებ, ეს ცუდი ჩვევა დღემდე შემომრჩა). წიგნის დამთავრების შემდეგ კვირეების განმავლობაში შთაბეჭდილება არ მტოვებდა. ასე შედგა ჩემი გაცნობა პან სტანისლავთან.

1921 წელს იმდროინდელ პოლონეთში, დღეს კი დასავლეთ უკრაინის დედაქალაქ ლვივში (რომელიც ქართულში უფრო მისი რუსული სახელწოდებით, ლვოვით არის ცნობილი) ებრაელი ექიმის ოჯახში დაიბადა ბიჭი, რომელსაც ბედი ეწერა, პოლონეთის სახელი ისევე გაეტანა მსოფლიოში, როგორც ეს მისმა დიდმა წინამორბედებმა შეძლეს კოპერნიკის, მიცკევიჩის, კოსციუშკოს, სენკევიჩის, ვოიტილას (რომელიც უფრო მისი სასულიერო სახელით, იოანე-პავლე II არის ცნობილი), ვაიდას და სხვების სახით. ნამდვილად არ ვფიქრობ, რომ ზედმეტ პათეტიკას და ჰიპერბოლიზებას მივმართავ. რომ მოვერიდოთ მშრალი ფორმალური ეპითეტებით მის შემკობას, სრულიად საკმარისია აღვნიშნოთ, რომ მწერლის გარდა, მან შეძლო ყოფილიყო ფილოსოფოსი, ფუტუროლოგი, ესეისიტი, ფსიქოლოგი. ლიტერატურული მემკვიდრეობა სტანისლავ ლემს თამამად აყენებს ფანტასტიკის ისეთ კორიფეთა გვერდით, როგორებიც არიან: აიზეკ აზიმოვი, რეი ბრედბერი და არტურ კლარკი...

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებას ახალგაზრდა სტანისლავი ლვოვის უნივერსიტეტის მედიკ-სტუდენტად შეხვდა. მიუხედავად ებრაული წარმოშობისა, გაყალბებული დოკუმენტების შემწეობით ოჯახმა შეძლო თავი აერიდებინა ებრაელთა თავს დატეხილი იმდროინდელი ჯოჯოხეთისთვის . ომის წლებში ახალგაზრდა ლემი იატაკქვეშა წინააღმდეგობის ჯგუფებში იბრძოდა დივერსიების და საბოტაჟის მეშვეობით. ომის დასრულების შემდეგ, როდესაც პოლონეთს დასავლეთ უკრაინა ლვოვითურთ ჩამოეჭრა და საბჭოთა კავშირმა მიისაკუთრა, ლემის ოჯახი კრაკოვში გადაბარგდა და კრაკოვის უნივერსიტეტში მედიცინის სწავლა განაგრძო. სწორედ აქ, უნივერსიტეტის კედლებში, როდესაც ომისშემდგომ გაპარტახებულ პოლონეთში ცხოვრება ძალიან ჭირდა, ლემი იძულებული გახდა დამატებითი საარსებო წყაროს მოსაძებნად თვითშემოქმედებისთვის მიეყო ხელი. იმ წლებში უნივერსიტეტში ,,მეცნიერებათმცოდნეობის წრე“ არსებობდა, რომელიც არსებითად სამეცნიერო ფანტასტიკის მოყვარულთა წრეს წარმოადგენდა. მოგვიანებით ლემი ამ წრეს ასე იხსენებდა:

    „იმ წლებში მე განსაკუთრებით კარგად ვიყავი ინფორმირებული ახალი სამეცნიერო მიმდინარეობების შესახებ. საქმე ის არის, რომ კრაკოვის წრე სამეცნიერო ლიტერატურის თავისებური კოლექტორი იყო, რომელიც ამერიკიდან და კანადიდან ყველა პოლონურ უნივერსიტეტში მიღებულ ცოდნას ისრუტავდა. ვხსნიდი რა წიგნის ყუთებს, „ვსესხულობდი“ ჩემთვის საინტერესო სხვადასხვა ნაშრომებს. კერძოდ, ნორბერტ ვინერის „კიბერნეტიკას და საზოგადოებას“. ყველაფერ ამას მე ღამ-ღამობით „ვყლაპავდი“, რათა წიგნები რაც შეიძლება სწრაფად მისულიყვნენ თავიანთ ჭეშმარიტ ადრესატებთან. მოვაგროვე რა ასეთი გზით ცოდნა,დავწერე რომანები, რომელთა ავტორობის დღესაც არ მრცხვენია: „სოლარისი“, „ედემი“, „დაუმარცხებელი“ (სტანისლავ ლემი, „ჩემი ცხოვრება“).

ლემის პირველი პუბლიკაციები 1946 წლიდან დაიწყო (,,ადამიანი მარსიდან“), მაგრამ პირველი სერიოზული წარმატება 1951 წელს მოვიდა, როდესაც ,,ასტრონავტები“ გამოიცა. თვითონ საკმაოდ კრიტიკულად უდგებოდა ამ ნაწარმოებს და მოგვიანებით უხალისოდ იძლეოდა ნებართვებს მის გამოცემაზე. როგორც თავად შემდგომ აღნიშნავდა - ,,ჩემი სამწერლობო გზის დასაწყისში მეორეხარისხოვან ლიტერატურას ვქმნიდი. მეორე ეტაპზე კი („სოლარისი“,„ედემი“) იმგვარ სივრცის საზღვარს მივაღწიე, რომელიც ჯერაც არ გამოკვლეულა.“ (სტანისლავ ლემი, „ჩემი ცხოვრება“).

ლემის შემოქმედება მკაცრი სამეცნიერო მიდგომით გამოირჩევა, რაც ინტელექტუალურად ძალზედ ამდიდრებს მის ნაწარმოებებს, ანიჭებს ნატიფ, ასე ვთქვათ ,,სამეცნიერო ჰედონისტურ“ სტილს და მკვეთრად აცლის ყოველივე ბანალურ და მოგებაზე ორიენტირებულ ელემენტებს. ლემის თხზულებები ბევრისთვის შეიძლება ადვილი აღსაქმელი არც იყოს. იმისათვის, რომ გაიგოთ ლემი, თქვენ ცოტა რამ მაინც უნდა გესმოდეთ ბიოფიზიკიდან, კიბერნეტიკიდან, ევოლუციური თეორიიდან, ბიჰევიორიზმიდან, მაღალი ენერგიების ფიზიკიდან, ორგანული ქიმიიდან, კოსმოგონიური თეორიებიდან, სოციალური მოდელებიდან, ფილოსოფიური სისტემებიდან და თეოლოგიიდან. აღარაა საუბარი უკვე ჩვეულებრივ კომპლექსურ და განზოგადებულ მეცნიერებებზე, ასტრონომია იქნება ეს თუ გეოგრაფია, ბიოლოგია თუ ფიზიკა, მათემატიკა თუ ანთროპოლოგია. ამ კუთხით სტანისლავ ლემი გარკვეულწილად ჟიულ ვერნსაც წააგავს, მაგრამ ვერნისგან განსხვავებით, მეცნიერება აქ ცალკეულ ულუფებად არ მიეწოდება მკითხველს (დაე მომიტევოს ჩემი საყვარელი დიდი ფრანგის სულმა), არამედ ნაწარმოები მთლიანად არის გაჟღენთილი ხისტი მეცნიერებით, რომელიც ყოველგვარ ლირიკულ წიაღსვლებს და გადახრებს გამორიცხავს და ამასთან, ინტელექტუალური ტკბობის განუმეორებელ შეგრძნებას იძლევა. სწორედ ეს გახდა სტანისლავ ლემის დაპირისპირების მიზეზი ამერიკელ მწერალ-ფანტასტების წრესთან (რომელთა დაარსებულიცაა პრემია - "ნებულა"). ლემი მათ ბანალურობასა და მოგებაზე ორიენტირებაში ადანაშაულებდა. საპასუხოდ, წრემ ლემი თავისი რიგებიდან გარიცხა. მოგვიანებით, მიუხედავად იმისა რომ ურსულა ლე გუინის და სხვა ცნობილი მწერლების რეკომენდაციით წრემ ლემს ჩვეულებრივი წევრობა შესთავაზა, ეს უკანასკნელი ამ წინადადებას აღარ დათანხმებია.

ლემის შემოქმედებისთვის ადრეულ ეტაპებზე მკვეთრად დამახასიათებელია ინტელექტუალური დილემების და წინააღმდეგობების ძიება უცხო ცივილიზაციებთან კონტაქტის საქმეში. თემატიკის გამორჩეული წარმომადგენლებია ,,ედემი,“ ,,დაუმარცხებელი“ და სამეცნიერო ფანტასტიკის კლასიკა, საყოველთაოდ ცნობილი ჰიტი, ლემის მაგნუს ოპუსი - ,,სოლარისი.“

სანამ ,,სოლარისზე“ გადავიდოდეთ, არ შეიძლება რამდენიმე სიტყვით არ შევეხოთ წინახსენებულ ორ ნაწარმოებს. სრული დიქტატურა, აბსოლუტური ტირანია, ხელისუფლება, რომელიც თავისივე არსებობას უარყოფს და სადაც ხელისუფლების არსებობის შესახებ იდეის გამოთქმა სიკვდილით ისჯება. სისტემა, სადაც ხელისუფლება ქვეშევრდომებზე გენეტიკურ მანიპულაციებს ატარებს და შემზარავ მუტანტებს წარმოშობს. პლანეტა, სადაც გონებისთვის მიუწვდომელი, შემზარავი ბოროტება სუფევს და პლანეტა, რომელიც ორბიტიდან ძვირფასი მინერალის, ოპალის ათინათებით ციმციმებს და ელვარებს. პლანეტა, რომელიც კოსმოსიდან იმდენად მომაჯადოებელ ფერებში მოჩანს, რომ ადამიანებმა გადაწყვიტეს ,,ედემი“ უწოდონ, კაცობრიობის ბიბლიური ულამაზესი სამშობლოს მიხედვით. ულამაზესი პლანეტა, რომელიც კოსმოსიდან სილამაზით იტყუებს ადამიანებს და თავის წიაღში მძვინვარე ბოროტებას ახვედრებს.

საშინელი, პირქუშ ფერებში დახატული დისტოპია. ხელისუფლება, რომელიც უარყოფს თავისივე არსებობას და ამდენად, აბსოლუტურად მოუწყვლადია. საზოგადოება იმართება მაღალგანვითარებული დაპროგრამებული ინფორმაციული თეორიით, რაც ტოტალურ კონტროლს ამყარებს საინფორმაციო ნაკადებზე და პროგრამირებულ სოციალურ ჯგუფებს წარმოშობს. ამ თეორიის სწავლა სპეციალიზებულ დაწესებულებებს მიღმა იკრძალება, თეორია კი მოდის წყაროდან, რომელიც ოფიციალურად არ არსებობს. მოსახლეობა-ფიზიკურად/ბიოლოგიურად და მორფოლოგიურად სავარაუდო მუტანტები - ე.წ. ,,ორსხეულებs“ (ფიზიკურად ორი სხეულის, რუსული ,,მატრიოშკას“ პრინციპში ერთმანეთში ჩადგმული სხეულების მქონე ერთი ინდივიდი) ძალიან წააგავს კომპიუტერული ვიდეოთამაშების სტილში გადაწყვეტილ სიმულაციებს, რომელსაც მოგვიანებით ლემი არნახულ სიმაღლეებზე აიყვანს ნაშრომში... მაგრამ ამაზე მოგვიანებით.

რა უნდა მოიმოქმედოს ამის დანახვაზე ადამიანმა, რომელიც საკუთარ თავს შესაქმის გვირგვინად მიიჩნევს? არსებად, რომელიც განასახიერებს სიმართლეს, წესრიგს, სოციალურ თანასწორობას, სიყვარულს და რომელმაც საკუთარ თავს სამართლიანობისთვის მებრძოლი როლი დააკისრა? იქნებ აზროვნების სქემებს შორის სხვაობა იმდენად დიდია რომ სრულიად უცხო პლანეტაზე აზროვნების აბსოლუტურად სხვა ალგორითმების შემხედვარემ უნდა დაივიწყო ანთროპოცენტრისტული, შენთვის ასე სისხლში გამჯდარი პრინციპები და შეეცადო, აქამდე უჩვეულო, სხვა თვალით შეხედო რეალობას?

ადამიანთა მეორე ჯგუფი კი, სრულიად სხვა პლანეტაზე, სხვა მიზნით ეშვება -დაკარგული მეგობრების საძიებლად. გაცნობისთანავე პლანეტა ეჭვებს ბადებს. აქაური ატმოსფერო სავსეა ორგანული ჟანგბადით, ამავდროულად კი ირგვლივ გადაჭიმულ უკიდეგანო უდაბნოებში სიცოცხლის ნატამალი არ ჩანს. მოგვიანებით სიცოცხლე აღმოჩნდება... ზღვებში. მაგრამ ამ სიცოცხლეს ცოცხალი თავით არ სურს ხმელეთზე გადმოსვლა და ჭირიანივით, დაფეთებული გაურბის ნაპირს ოკეანის სიღრმეებში. ნაპირზე და ხმელეთზე კი სრული მდუმარება სუფევს.

მეგობრებმა მოასწრეს ორი შეტყობინების გამოგზავნა - პირველი, რომ მშვიდობიანად დაეშვნენ, მეორე კი ის, რომ რაღაც მწერებს წააწყდნენ. ასე იწყებს ,,დაუმარცხებელის“ ეკიპაჟი ,,კონდორის“ ეკიპაჟის ძიებას და საკმაოდ მალეც აღმოაჩენს მათ იდეალურად გამართულ ხომალდზე, ყოველგვარი ტექნიკური პრობლემების გარეშე, თითქოს სტარტისთვის გამზადებულთ. ხომალდზე ყველაფერი შვეიცარიული საათივით არის გამართული, არავითარი პრობლემები არ არსებობს, თუ არ ჩავთვლით იმას, რომ ეკიპაჟი... მკვდარია. და აქ იწყება ძიება...

ძიება კი აღმოაჩენს, რომ ევოლუცია ყოველთვის არ გულისხმობს ცოცხალის და თუნდაც... ორგანიკის განვითარებას. შესაძლოა მკვდარმა არაორგანულმა ,,ორგანიზმებმაც“ (და აქ უკვე დილემას მივადექით, ,,ორგანიზმი“ ხომ ცოცხალს და ორგანულს გულისხმობს) შეძლონ განვითარება. და შეძლონ ეს იმგვარად, რომ ფაქტიურად პლანეტაზე მოქმედ ბუნების ძალებს შეერწყან - მეტიც, თავად იქცნენ ბუნების ძალად, რომელიც მოსრავს ყოველივე ცოცხალს, - თუმცა არა შეგნებულად, არა წინასწარი განზრახვით, არა ცნობიერად ისევ და ისევ უბრალოდ მიზეზის გამო, რომ ისინი... ცოცხალი ორგანიზმები არ არიან და მათთვის ცნობიერება და აზროვნება უცხოა.

როგორ გინდა ებრძოლო მკვდარს? როგორ გინდა მოკლა ის, რაც უკვე მკვდარია? როგორ შეძლებ განადგურებული გაანადგურო და რომც შეძლო ეს, ვინ გაძლევს ამის უფლებას? რა უფლებით ამყარებს აბსოლუტურად უცხო პლანეტაზე საკუთარ წესებს? ბერძნებთან ომის დროს განრისხებულმა ქსერქსემ ჰელესპონტის (დარდანელის) სრუტე გააშოლტინა, რაკი მან ცხენები დაუხრჩო. სწორედ ასევე არაფრის მომცემია დაპირისპირება მათთან, ვინც ბუნების ძალად იქცა და რეალურად, ცოცხლები არც არიან, მაგრამ ამავდროულად, უკიდურესად სასიკვდილო საფრთხეს წარმოადგენენ. ასე რომ, სამყაროს აღქმის შენეული მოდელი აქაც უსარგებლო და გამოუსადეგარია. იძულებული ხარ სავსებით უცხო, წარმოუდგენლად ახალი გზა იპოვო.

ეს თემა, ადამიანის დაპირისპირება უცხო გონებასთან, აზროვნების არატრადიციული სქემები, ინტელექტუალური დილემები და წინააღმდეგობები უცხო ცივილიზაციასთან აბსოლუტური სრულყოფილების მწვერვალზე აიყვანა ლემმა საყოველთაოდ ცნობილ და გახმაურებულ რომანში - ,,სოლარისი,“ რომელიც ჟანრის ერთგვარ ბიბლიად იქცა.

დოქტორი ქრის ქელვინი სამეცნიერო სადგურზე მორიგეობის მიზნით მიემგზავრება ხელოვნურ თანამგზავრზე, რომელიც პლანეტა სოლარისის გარშემო ბრუნავს. სადგურზე დამჯდარი ქელვინი ამჩნევს, რომ მის გარშემო უცნაური მოვლენები ხდება და ყველაფერი ისე არ არის, როგორც უნდა იყოს. თავად პლანეტა კაცობრიობის ერთ-ერთი გრანდიოზული აღმოჩენაა.სიდიდით დედამიწაზე ოდნავ დიდი სოლარისის ზედაპირის აბსოლუტურ ნაწილს ფარავს ოკეანე, რომელიც ამავდროულად საოცრად მაღალგანვითარებული და გონიერი არსებაა. ეს გამოიხატება თუნდაც იმაში, რომ ოკეანე ასტაბილურებს პლანეტის ორბიტას, რომელიც განლაგებულია ორმაგი ვარსკვლავის, წითელი გიგანტის და ცისფერი ჯუჯის გარშემო და მაშასადამე, ციური მექანიკის ყველა კანონის გათვალისწინებით, ორბიტა არამდგრადი უნდა იყოს და პლანეტა მალე დაინთქას თავის ვარსკვლავთა წიაღში. თუმცა მეცნიერთა გასაოცრად, ეს ლოგიკური მოლოდინი ირღვევა, პლანეტის ორბიტა ალოგიკურად მდგრადია და ამას მისი მობინადრე ოკეანე უზრუნველყოფს - თუმცა გაუგებარია, როგორ. ნებისმიერი ცდა, დაუკავშირდნენ ოკეანეს, მთავრდება კრახით. თუმცა აშკარაა, რომ ოკეანეს ესმის ადამიანების, რადგან დროდადრო საკმაოდ ადეკვატურ რეაქციებს ამჟღავნებს. ამასთან, ოკეანის მხრიდან აგრესიულობის არავითარი ნიშანწყალი არ ჩანს. პირიქით, ის ნებას რთავს მკვლევარებს, დაეშვან პლანეტის მცირერიცხოვან ხმელეთზე, გაქვავებული ქაფისა და პლაზმის მასივებზე, რასაც ოკეანე დროდადრო გამოყოფს თავისი წიაღიდან. ყველა ამ მასივის საერთო ფართობი ევროპის კონტინეტს არ აღემატება. პერიოდულად ოკეანეში წარმოიქმნება მაღალორგანიზებული სტრუქტურები - სიმეტრიადები, ასიმეტრიადები, მიმოიდები, გრძელანები, ხვეულები და სხვ. მათი ფორმების და ზომების მრავალფეროვნება შთამბეჭდავია, თუმცა ურიცხვი მცდელობის მიუხედავად დანიშნულების იდენტიფიცირება ვერ მოხერხდა. კონტაქტის წარუმატებელმა მცდელობებმა თავდაპირველი მხურვალე ინტერესი სოლარისის მიმართ დააშოშმინა და მეცნიერები მიიყვანა სასოწარკვეთილ დასკვნამდე, - რომ როგორც ჩანს, ცივილიზაციებს შორის სხვაობა იმდენად დიდია, რომ კონტაქტი შეუძლებელია. სადგური წარმოადგენს იმედების უკანასკნელ ნაშთს და მის ბინადართაც მალე ევაკუაცია ელის. სწორედ ამ დროს ჩამოდის დოქტორი ქელვინი სადგურზე.

ძიების პროცესი, ადამიანური ტრაგიზმის, მოლოდინების და იმედების, ფსიქოლოგიის და ფსიქიატრიის გროტესკული, ფანტასმაგორიული ნაზავი; ცხოვრებისეული სირთულეები, წარსულში განცდილი მტკივნეული მარცხი, ეს ყველაფერი აშიშვლებს ადამიანის სულს ქირურგის დაუნდობელი სკალპელით და ლემს სააშკარაოდ გამოაქვს ჩვენი სულის ყველაზე ღრმა, ველურ კუთხეებში მიკარგული შემზარავი ინფორმაცია, რომელსაც თავადვე ვუფრთხით და ჩქმალავთ საიმედოდ; რათა არ შეგვაწუხოს. მაგრამ უცხო ცივილიზაცია სარკედ გვევლინება-სარკედ, რომელშიც ჩვენი თავი აირეკლება ყოველგვარი სოციალური ტაბუსგან თავისუფალი. ეს თავისუფლება კი გვაძრწუნებს.

რისთვის მივისწრაფვით კოსმოსში, რას ვეძებთ იქ? რას ვპოულობთ? იქნებ საკუთარ თავს? რამ განაპირობა ადამიანის ცივილიზაციის წარმოშობა? იქნებ შიშმა და ცნობისმოყვარეობამ? რისი გვეშინია ყველაზე მეტად? საკუთარი თავის ხომ არა? და მზად ვართ მოვიძულოთ ყველა და ყველაფერი, რომელიც საკუთარ თავს აბსოლუტურად შიშველს დაგვანახებს? ჩვენს კლასიკოსს, დოჩანაშვილს ეკუთვნის სიტყვები - "ძილის წინ არის წუთი, როდესაც ადამიანმა იცის რას წარმოადგენსო." ფსიქიკა, რა არის ეს თუ არა შეუცნობელი კოსმოსი, სადაც გონებისთვის მიუწვდომელი უამრავი აუხსნელი და გაუგებარი საოცრება გადამალულა და რომელთა წარმოდგენა, შეცნობა და გაგება იქნებ არც გვეხელეწიფებოდეს?

კოსმოსის ცივი მდუმარების წინ ყოველგვარი ემოცია ქრება, ადამიანურ საზრისებს აზრი ეკარგება. სიკეთე, სიბოროტე, სიყვარული, სიძულვილი-კოსმოსი მათზე მაღლა დგას. კოსმოსი მიუწვდომელი და დიდებულია. იგი უგრძნობია ჩვენ მიმართ. მის ცივ, გაყინულ სიღრმეებში, წყვდიადით მოცულ უფსკრულებში რამდენი რამ იმალება ისეთი, რამაც შეიძლება გული სიხარულით აგვივსოს, ანდა ძარღვებში სისხლი გაგვიყინოს, ან სულაც არანაირი გრძნობა არ დაგვიტოვოს - რადგან იგი უცხოა, სხვაა, ჩვენს სქემებს არ ემორჩილება და ჩვენს მიერ არ განისჯება.

და მით უფრო შემზარავია კოსმოსი, რომელიც ჩვენი განცდების სუბლიმირებას ახდენს, რომელიც ხვდება და იწერს ჩვენს უმწეობას. თუკი იგი ჩემი მეხსიერებიდან უძვირფასეს, დაკარგულ მეუღლეს გამოიხმობს, ვაიდა ასევე შეძლოს ჩემთვის შემზარავი საშინელების რეკონსტრუქცია? რატომ მგონია რომ ეს - მე ვსწავლობ მას? იქნებ თავად იგი მსწავლობს მე? და საერთოდ რას ვეძებ კოსმოსში? ყველაფერს თუ მხოლოდ საკუთარ თავს? ცივილიზაციებს, სადაც ჩვენი არსებობა აირეკლება და განსხეულდება.

და კოსმოსის სილამაზე და სიდიადე სწორედ ისაა, რომ იგი იდუმალი და ხელმიუწვდომელია.

ჯერჯერობით...

პლანეტა სოლარისი დაფარულია ოკეანით, რომელიც როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, არც მეტი და არც ნაკლები, ერთიან ცოცხალ ორგანიზმს წარმოადგენს. ადამიანებს, რომელთაც ჰგონიათ, რომ ოკეანეს სწავლობენ, დასაწყისში ეჭვიც კი არა აქვთ რომ თავად ოკეანე იკვლევს მათ. საშინელი აღმოჩენების და აუტანელი ტანჯვის შემდეგ, ბოლოსდაბოლოს ჩნდება იმედი რომ იქნებ... იქნებ მაინც შევძლოთ უცხოსთან კონტაქტი? გავუგოთ მას, რომელიც ასე არაადამიანურია. რომელმაც არ იცის კეთილის და ბოროტის გარჩევა. იქნებ მივიღოთ ისეთი, როგორიცაა?

„ამ ცოცხალი წარმონაქმნის ყოველ მოძრაობაში, დაკვირტვაში, ზრდაში, გავრცელებაში, რაღაცნაირი; თუ შეიძლება ასე ითქვას, ფრთხილი, მაგრამ არაშიშნეული გულუბრყვილობა ვლინდებოდა; როდესაც იგი ცდილობდა თავდავიწყებით, აჩქარებით შეეცნო, აეთვისებინა ახალი, მოულოდნელად შეხვედრილი ფორმა და შუა გზაზე იძულებული ხდებოდა დაეხია; რადგან ამას შეიძლებოდა მოყოლოდა იდუმალი კანონით დადგენილი საზღვრების დარღვევა.

რა წარმოუდგენელ კონტრასტს ჰქმნიდა მისი შემპარავი ცნობისმოყვარეობა ჰორიზონტიდან ჰორიზონტამდე გადაჭიმულ მოლაპლაპე უკიდეგანობასთან! ტალღათა თანაბარ სუნთქვაში ასე სრულად პირველად შევიგრძენი გოლიათის სიახლოვე. მისი მძლავრი, მკაცრი დუმილი. გაქვავებული, ღრმა ფიქრებში წასული ვეშვებოდი მიუწვდომელ სიღრმეებამდე და თავგზააბნეული ვერწყმოდი ამთხევად, ბრმა გოლიათს. ვუნდობდი ყველაფერს ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე. უსიტყვოდ, უაზროდ.

მთელი ბოლო კვირა ისე სამაგალითოდ ვიქცეოდი, რომ ბოლოსდაბოლოს სნაუტი დამშვიდდა და უნდობლად აღარ მიყურებდა. გარეგნულად დამშვიდებული შინაგანად მაინც რაღაცას ველოდი. რას? მის დაბრუნებას? როგორ შემეძლო ამის იმედი მქონოდა? ყოველმა ჩვენგანმა იცის, რას წარმოადგენს მატერიალური არსება, რომელიც ფიზიოლოგიის და ფიზიკის კანონებს ექვემდებარება და რომ ჩვენი ყველა გრძნობის ძალაც კი ერთად აღებული წინ ვერ აღუდგება ამ კანონებს. შეუძლია მხოლოდ სძულდეს ისინი - შეყვარებულების და პოეტების საუკუნოვანი რწმენა სიყვარულის ყოვლისშემძლეობისა, სიკვდილს რომ ამარცხებს. სიტყვები, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში თან გვდევს - „სიყვარული სიკვდილზე ძლიერია“ - სიცრუეა. თუმცა ეს სიცრუე სასაცილო კი არა, უაზროა. მაგრამ თუ იცი, რომ დროის აღმრიცხველი საათი ხარ, რომლის დაშლა და აწყობა შეიძლება. რომლის მექანიზმში, შეეხება თუ არა ამ ქნევარას კონსტრუქტორი, იწყება სასოწარკვეთა და სიყვარული; თუ იცი რომ შენ ხარ მხოლოდ ტანჯვის რეპეტირი, მით უფრო ძლიერი ტანჯვისა, რაც უფრო სასაცილო ხდება იგი თავისი მრავალჯერადობის გამო? ადამიანური არსებობის გამეორება კარგია. მაგრამ განა ისე, როგორც ლოთი იმეორებს გაცვეთილ მელოდიას მუსიკალურ ყუთში ახალ-ახალი შავი ფულის ჩაყრით! ერთი წუთითაც კი არ მჯეროდა, რომ თხევად გოლიათს, რომელმაც ასობით ადამიანს განუმზადა სიკვდილი თავის წიაღში, რომელთანაც თუნდაც სულ მცირე ურთიერთგაგების ძაფის გაბმას ამაოდ ცდილობდა მთელი ჩემი რასა ათეული წლების განმავლობაში, რომ მას, ვინც მტვრის ნაწილაკივით დამაქანებდა აქეთ-იქით, გულს აუჩუყებდა ორი ადამიანის ტრაგედია. მის მოქმედებას ჰქონდა რაღაც მიზანი, თუმცა ამაში მე მთლად დარწმუნებული არ ვიყავი. მაგრამ წასვლა იმას ნიშნავდა, რომ მომესპო ის თუნდაც უმცირესი, თუნდაც მხოლოდ წარმოსახვაში არსებული შესაძლებლობა, რომელიც მომავალს მოჰქონდა. მაშასადამე, ისევ წლები იმ ავეჯსა და ნივთებს შორის, რომელთაც ჩვენ ერთად ვეხებოდით ჰაერში, რომელიც ისევ ინახავდა მის სუნთქვას? რის გამო? მისი დაბრუნების იმედით? იმედი არ მქონდა. მაგრამ, ჩემში ცოცხლობდა მოლოდინი, ეს იყო უკანასკნელი, რაც გამაჩნდა. რისი აღსრულება, რა დაცინვა, ტანჯვა მელოდა ისევ? არაფერი ვიცოდი, მაგრამ წინანდებურად მჯეროდა, რომ მკაცრი საოცრებების დრო ჯერ არ გარდასულიყო.“

დაბეჭვდისთანავე რომანმა ფურორის ეფექტი მოახდინა და დღესაც კი, თითქმის 60 წლის შემდეგ იგივე გრძელდება. იგი დღემდე რჩება სამეცნიერო ფანტასტიკის შედევრად და ჟანრის კანონიკურ კლასიკად. თარგმნილია მსოფლიოს ორმოცდაათზე მეტ ენაზე, მათ შორის ქართულადაც.

„სოლარისმა“ გავლენა მოახდინა მომდევნო პერიოდის ბევრ ფანტასტზე და აიზეკ აზიმოვის „მე რობოტის“ და რეი ბრედბერის „მარსის ქრონიკების“ გვერდით ჟანრის ერთგვარ ბიბლიად იქცა. შეიქმნა რომანის სამი ეკრანიზაცია. პირველი ორი 1968 და 1972 წლებში ბორის ნირენბურგის და ანდრეი ტარკოვსკის რეჟისორობით, ხოლო მესამე, 2002 წელს ჰოლივუდში - სტივენ სოდერბერგის თაოსნობით. არც ერთ ეკრანიზაციას თავად ლემი დიდი სიხარულით არ შეხვედრია. პირიქით, მისი რეაქცია საკმაოდ ნეგატიური იყო, რადგან თვლიდა, რომ ფილმებში ძირითადი ყურადღება ან კოსმოსური სიყვარულის, ან კოსმოსისადმი შიშზე იქნა გადატანილი, რაც გარდა იმისა, რომ რომანის შინაარსს არ შეესაბამებოდა, საკითხის მეტისმეტად ტრივიალური წარმოჩენა იყო და ამასთან, შიშის შემთხვევაში, არასწორიც.

"„სოლარისის“ მსგავსი ყველა რომანი დაიწერა ერთი და იმავე მეთოდით, რომლის ახსნა თავადაც არ შემიძლია. ახლაც კი შემიძლია გაჩვენოთ ის ადგილები „სოლარისში“ და „დაბრუნება ვარსკვლავეთიდან“, სადაც წერის დროს არსებითად მკითხველის როლში გამოვდიოდი. როდესაც ქელვინი ეშვება სოლარისის ბაზაზე და მას არავინ ხვდება, როდესაც იგი მიეშურება ვინმეს მოსაძებნად და სნაუტს წააწყდება, ხოლო [სნაუტს] აშკარად ეშინია მისი; წარმოდგენაც კი არ მქონდა, თუ რატომ არავინ შეხვდა დედამიწიდან წარმოგზავნილს და რისი ეშინია სნაუტს. დიახ, არანაირად არაფერი არ ვიცოდი რაღაც პლანეტის გარემომცველ „ცოცხალ ოკეანეზე“, ყველაფერი ეს ჩემთვის მოგვიანებით გაიხსნა, როგორც მკითხველისთვის კითხვის პროცესში, მხოლოდ იმ განსხვავებით, რომ მხოლოდ მე შემეძლო მომეყვანა ყველაფერი წესრიგში." „სოლარისს“ მე წარმატებულ რომანად ვთვლი.“  (სტანისლავ ლემი, „ჩემი ცხოვრება“).

შემდგომ ლემის შემოქმედებისთვის დამახასიათებლად იქცა იდეალისტური უტოპიების ძიება და სამყაროები, სადაც ტექნოლოგიური სრულყოფილების გამო ადამიანის თითქოს ფუნქცია ეკარგება და იგი სულიერ კრიზისში, მისი დანიშნულების, მისი ღირებულების გადაფასების და ძებნა-ძიების პროცესში იმყოფება. ისევე, როგორც წინამორბედი თემის შემთხვევაში, აქაც მრავალი ნაწარმოები შეგვეძლო მოგვეყვანა ილუსტრირებისთვის, თუმცა ამჯერადაც რამდენიმეს დავჯერდებით.

...მივუბრუნდეთ დეიდას ბიბლიოთეკაში აღმოჩენილ ,,მაგელანის ღრუბელს.“ შორეულ მომავალში დედამიწაზე კომუნიზმი და იდეალური სოციალური წესრიგი მეფობს. შედეგად, საწარმოო ძალების გიგანტურმა გამოთავისუფლებამ არა მხოლოდ სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესი დააჩქარა, არამედ თავად დედამიწის კლიმატიც კი შეცვალა. რომანის მთავარი გმირი იბადება გრენლანდიაზე, პოლარული წრის მახლობლად, „კუნძულის იმ მხარეში, სადაც ტროპიკულ კლიმატს ზომიერი ცვლის და პალმიანი ჭალების გვერდით ტანაყრილი ფოთლოვანი ტყეებია.“თუმცა, ადამიანს ჯერჯერობით მხოლოდ მზის სისტემა აქვს ათვისებული და სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის კვალდაკვალ საშუალება ჩნდება ერთი თაობის სიცოცხლეში მივაღწიოთ მზიდან უახლოეს ვარსკვლავს, ცენტავრის ალფას. მთავარი გმირი თავისი ენერგიული მისწრაფებით, კიბერნეტიკის, ასტრონავტიკის, მედიცინის მიზანმიმართული შესწავლით და ოლიმპიადაში გამარჯვებით იხდენს სანუკვარ ოცნებას და ეწერება ხომალდ „გეას“ 227 - კაციან ეკიპაჟში, რომლის დანიშნულებაა სტარტის აღება ალფა ცენტავრისკენ... 3114 წელს.

კოსმოკრატორი. ლემის პირველი რომანი - "ასტრონავტები" (1951წ.)

და რა ხდება ამჟამად? ადამიანი მის ახალ ფუქნციას ეძებს, ახალი ჰორიზონტებისკენ მიისწრაფვის, სურს რომ მისი თავი ხელახლა იპოვოს. იქ, კოსმოსის უძირო, გაყინულ უფსკრულებში ადამიანს სურს რომ თავისივე თავს შეხვდეს. საკუთარი თავის პოვნა კი ზოგჯერ საკმაოდ რთული და შემაძრწუნებელია:

„ბულიონი მოვამზადე და მივუტანე ზორინს. მან მითხრა რას კარგავ დროს ჩემთან ტრიალში, წადი და რადიოს მიხედეო. მაშინ მე ავედი მაღლა და დადუმებულ აპარატურაზე დავემხე. თან უკან ვიყურებოდი, კარი ხომ არ დამრჩა ღია-მეთქი. ძლივს გავატარე ოცი საშინელი წუთი. ჩავედი ძირს და დავიწყე მორიგი ამბავი უცხო არსებებზე, მათ კულტურაზე, იმაზე, რომ მომავალში ჩვენი პატარა სადგური კი არა, თეთრი პლანეტის მძლავრი ლოკატორები უხელმძღვანელებდნენ რაკეტებს დედამიწიდან მაგელანის ღრუბლებისკენ ტრანსგალაქტიკური ფრენების დროს.

მერვე საღამოს ნიადაგის რყევამ იკლო. ეტყობა ჩვენი ასტეროიდი მეტეორიტთა ნაკადიდან გადიოდა. მზის ჩასვლიდან ერთი საათის შემდეგ სრული სიწყნარე ჩამოვარდა. მიუხედავად ამისა, კამერიდან გამოსვლა ვერ მოვახერხე, ისეთ მძიმე მდგომარეობაში იყო ზორინი. იწვა თვალდახუჭული, სახეგაქვავებული და უკვე აღარაფერს მეკითხებოდა... დროდადრო ფრთხილად შევახებდი ხოლმე ხელს. მისი დიდი გული ბრძოლას განაგრძობდა.

შუაღამისას მან უცებ თქვა:

-ზღაპრები... გახსოვს?

-მახსოვს.

-ბავშვებს არ უნდოდათ... ნაღვლიანი დაამეტა... მხიარულ დასასრულს... უკეთებდა მათ...

შევცბი. რაუნდოდა ამით ეთქვა? მკერდი არათანაბრად აუდ-ჩაუდიოდა სუნთქვის დროს. უცებ ამოიჩურჩულა:

-ნავები... ისეთი ნავები...

-რასამბობ?-დავიხარე და ისე ვკითხე.

-არყის ხისგან... მე გამოვჭრი პატარას... მომეცი...

-აქ... არ არის არყის ხე...

-ჰო... მაგრამ... ტოტები... იასამანი... მომეცი...

მაგიდას ვეცი. იქ, მინისკოლბაში გამხმარი ტოტების კონა იდო. უკან რომ მოვტრიალდი ზორინი უკვე ამ ქვეყნისა აღარ იყო.

მე მას თვალები დავუხუჭე და სახეზე ქსოვილი გადავაფარე. ჩავიცვი სკაფანდრი, ავიღე ინსტრუმენტები და ავტომატების სანგარისკენ გავსწიე. მათთან ერთად სამი საათის განმავლობაში ვაწყობდი ანტენის რეფლექტორის ახალ სეგმენტებს, ვასწორებდი ანძას, ვადუღებდი მის დაზიანებულ ადგილებს, ვჭიმავდი ბაგირს. ყველაფერს ამას რაღაც უცნაურ ზმანებაში წასულივით ვაკეთებდი.

დიახ, ეს სიზმარი იყო. მეტისმეტად რეალური, მაგრამ სიზმარი. იმიტომ რომ გულის სიღრმეში მწამდა, თუ ძალიან მოვინდომებდი გამეღვიძებოდა. შინ დაბრუნებისთანავე მაღლა, რადიოსადგურში ავედი და დენი ჩავრთე. რეპრუდოქტორში ყრუ ხმაური მოისმა.

უცებ პაწაწინა კაბინა ძლიერი სუფთა ხმით წარმოთქმულმა სიტყვებმა აავსო: - და მეოთხეჯერ გადმოგცემთ კოორდინატებს. ხვალ დილით, ადგილობრივი დროით ექვს საათზე „გეა“ იღებს კურსს თქვენკენ და ასტეროიდთან მოვა თორმეტი დღის შემდეგ. ძალიან გვაწუხებს თქვენი დუმილი. გამოძახებას ვაწარმოებთ მთელი დღე-ღამის განმავლობაში. ლაპარაკობს ირიოლა „გეას“ ბორტიდან თეთრ პლანეტასთან კავშირის დამყარების მეექვსე დღეს. ახლა მოუსმინეთ ანა რუისს. რეპრუდოქტორმა გაიჩხაკუნა და წამით დადუმდა. გიჟივით ზეზე წამოვვარდი, კარს ხელი ვკარი და გაშმაგებული ყვირილით თავქვე დავეშვი: - მე არ გატყუებდი ზორინ! არ გატყუებდი! ეს ყველაფერი მართალია, მართალი! დავემხე და ქვითინი აღმომხდა. რაღაცა მირტყამდა გონებაში. მეძახდა, მთხოვდა, მევედრებოდა... გონს მოვეგე. ეს ხომ ანა მეძახდა, ანას ხმა იყო... ნელ-ნელა კიბისკენ დავიხიე, თან თვალს არ ვაშორებდი ზორინის გაყინულ სახეს. მხოლოდ მაშინ, როცა ანამ ჩემი სახელი ახსენა, შევაქციე ზურგი მას. ანას ხმა უფროდაუფრო ახლოვდებოდა. კიბეზე ასვლისას მაღლა ავიხედე. ღია ილუმინატორში დავინახე სამხრეთის ჯვარი. იმის იქით კი ბაცი ლაქა: იქ თეთრი თანაბარი შუქით ანათებდა მაგელანის ღრუბლები.“

ითვლება, რომ „მაგელანის ღრუბელი“ არ მიეკუთვნება ლემის საუკეთესო ნაწარმოებთა რიცხვს და მისი მხატვრული ღირებულებები შედარებით მცირეა გვიანდელ კლასიკურ ნამუშევრებთან შედარებით. მაგრამ მიუხედავად ამისა, ნაწარმოები დღემდე რჩება სამეცნიერო ფანტასტიკის ერთ-ერთ ქრესტომათიულ მაგალითად. თავად ლემი მოგვიანებით საკმაოდ კრიტიკულად უდგებოდა ნამუშევარს, მიიჩნევდა მას სუსტად და კომუნიზმის აპოლოგიად. ამ მიზნით ლემმა აკრძალა ნაწარმოების იაპონურად თარგმნა, რადგან - „იაპონიამ არ იცოდა კომუნისტური რეჟიმი და თუ ჩემი რომანი თუნდაც ერთ იაპონელს მაინც მოაქცევდა კომუნიზმისკენ, მე ჯოჯოხეთის ცეცხლში დავიწვებოდი.“ 

და მაინც, მიუხედავად იმისა, რომ ნაწარმოები ლემის ერთგვარ ხარკად იქცა კომუნისტური რეჟიმის მიმართ, ლემი მასშიც დებს თავის განუმეორებელ, სუნთქვის შემკვრელ სტილს. ახერხებს, რომ ადამიანი დააფიქროს თავის დანიშნულებაზე და ადგილზე ამ სამყაროში. გარდა ამისა, პირადად მე ამ ნაწარმოების მიმართ ზემოხსენებულ, სრულიად გასაგებ მიზეზთა გამო განსაკუთრებული სენტიმენტები მაკავშირებს.

ამავე თემატიკას ეხმაურება ცნობილი რომანი ,,დაბრუნება ვარსკვლავებიდან.“ კოსმოსიდან დედამიწაზე 127 წლის შემდეგ დაბრუნებული ასტრონავტი საზოგადოებაში საკუთარ თავს ვეღარ პოულობს. დროის რელატივისტური შენელების გამო კი მისთვის სულ ათი წელიწადია გასული. დედამიწა ასტრონავტს სრულიად შეცვლილი ხვდება. აქ აღარც ავადმყოფობას იცნობენ, აღარც ომს. აღარც ბოროტებას, აღარც ეკოლოგიურ კრიზისებს. მოკლედ, ადამიანები იდეალურ სათბურში ცხოვრობენ. ბეტრიზაციის პროცედურას ახალდაბადებულის ტვინში აგრესიული იმპულსების სრული ნეიტრალზიება შეუძლია. ასეთ საზოგადოებაში კი რომელიც არ იცნობს რისკს, რომლისთვისაც უცხოა განვითარება და ახალი გზების ძიება, არაბეტრიზებული ასტრონავტი სახიფათოც კია. და ასეთი საზოგადოება, ცხადია განწირულია. მაგრამ ასტრონავტი მაინც რჩება დედამიწაზე და კოსმოსში არ ბრუნდება. რატომ? მიზეზი ამ შემთხვევაშიც ბანალურობამდე დასული ტრივიალურია: რა თქმა უნდა, ქალი. 

,,სოლარისს“ წარმატებულ რომანად ვთვლი, ,,დაბრუნებას ვარსკვლავეთიდან“  კი, წარუმატებლად. რადგან ამ წიგნისთვის ცენტრალური პრობლემა - სოციალური ბოროტების აღმოფხვრა, მეტისმეტად პრიმიტულად და არარეალურადაა განხილული. თუნდაც რომ დავუშვათ ბოროტების ,,ფარმაკოლოგიურად“ მიზანმიმართული მოშორების შესაძლებლობა, მაინც არანაირ ქიმიურ თუ სხვა ხასიათის ზემოქმედებას ტვინზე არ შეუძლია საზოგადოებრივი ურთიერთობის, კონფლიქტების და წინააღმდეგობების წაშლა, რაც თავისთავად წინასწარ განუზრახველ სოციალურ ბოროტებას შობს.“ (სტანისლავ ლემი, „ჩემი ცხოვრება“).

ამ სიისთვის ჩვენ შეგვეძლო მიგვემატებინა ,,კიბერიადა“ და ,,ვარსკვლავეთის დღიურები,“ ,,დიალოგები“ და ,,შემოჭრა ალდებარანიდან,“  ,,სამყაროს ხმა“ და ,,მოკვლევა,“ ,,მშვიდობა დედამიწაზე“ და ,,მეგაბიტური ბომბა.“ მაგრამ მსურს თქვენი ყურადღება საქართველში შედარებით ნაკლებად ცნობილ ნაწარმოებზე შევაჩერო, რომელიც ჩემი მოკრძალებული აზრით სტანისლავ ლემის შემოქმედების მწვერვალს (,,სოლარისზე“ მეტადაც კი), მის სრულ კვინტესენციას წარმოადგენს.

ეს ნაწარმოები ლემის მთელი მსოფლმხედველობის შემაჯამებელი დოკუმენტია. . ეს არ არის მხატვრული ლიტერატურა, აქ ვერ ან თითქმის ვერ შეხვდები პერსონაჟებს. თხრობა ხანდახან იმდენად მძიმდება ინფორმაციით, რომ დაღლილობის გარდა, წამოჭრილი პრობლემების და მით უფრო, ამ პრობლემების გადაწყვეტის სრულიად რადიკალური გზების დასახვით გამოწვეულ შიშს და გაქცევის სურვილს იწვევს. ეს ნაწარმოებია ,,ტექნოლოგიათა ჯამი.“ ტექნოლოგიათა ჯამი, იგივე ტექნოლოგიათა სუმა, (ლათ. Summa Technologiae) პოლონელი მწერლის, სამეცნიერო-ფანტასტის და ფუტუროლოგი ესეისტის სტანისლავ ლემის 1963-67 წლის ფილოსოფიურ-ფუტუროლოგიურ ესეთა კრებული. სახელწოდება მიეცა ალუზიით თომას აქვინელის ,,თეოლოგიათა ჯამის" (ლათ. Summa Theologiæ) და ალბერტ დიდის ,,თეოლოგიათა ჯამის" ნაშრომების მიხედვით. ფუნდამენტური თხზულება კაცობრიობის მომავალსა და ცივილიზაციის განვითარებაზე.

ცნობილი ფუტუროლოგიურ-ფილოსოფიური ესე ასახავს ცივილიზაციის დინამიკის და განვითარების ბიოლოგიურ, კიბერნეტიკულ, კოსმოგონიურ, სოციალურ, კულტურულ წახნაგებს და განიხილავს მათ ორი ტიპის ევოლუციის - ბიო და ტექნოევოლუციების ჭრილში; ასკვნის რა, რომ პრინციპში, ბუნება მათემატიკურად სრულყოფილი არაა, ის შეზღუდულია თავის გამოვლინებებში უთვალავი სახესხვაობის მიუხედავად და ჩვენ შეგვიძლია თვისობრივად გადავასწროთ მას. საინტერესოა თავად ავტორის პოზიცია მის ნაწარმოებზე, რომელიც შესავალ სიტყვაშივე იხსნება:

  „ბოლოსდაბოლოს, საკუთრივ რას წარმოადგენს ეს ჯამი? ესეთა კრებულს ,,სრულიად ინჟინერული" ლაიტმოტივით განმსჭვალულ ცივილიზაციის ბედზე? წარსულის და მომავლის კიბერნეტიკულ ჭვრეტას? კოსმოსის გამოსახულებას, როგორიც იგი წარმოუდგენია კონსტრუქტორს? მოთხრობას ბუნების საინჟინრო საქმიანობის და ადამიანის ხელების შესახებ? სამეცნიერო-ტექნიკურ პროგნოზს უახლოესი ათასწლეულისთვის? ჰიპოთეზათა ნაკრებს, ძალიან გაბედულს მკაცრ სამეცნიერო სტანდარტებზე პრეტენზიის განსაცხადებლად? ცოტ-ცოტა ყველაფერს. რამდენად შეიძლება, რამდენად დასაშვებია ვენდოთ ამ წიგნს? მე არ მაქვს პასუხი ამ კითხვაზე. მე არ ვიცი ჩემი რომელი მიხვედრა, წინადადება თუ ვარაუდი უფრო ჰგავს სიმართლეს. მათ შორის არცერთია მოუწყვლადი და დროის სრბოლა წაშლის ბევრ მათგანს. ან თუნდაც ყველას. მაგრამ არ სცდება ის, ვინც კეთილგონივრულად სდუმს.“

არსებითად წიგნში აღძრული საკითხები ეხება სამეცნიერო-ტექნიკურ, მორალურ-ეთიკურ და ფილოსოფიურ-ონტოლოგიურ საკითხებს და პრობლემებს, რომლებიც სავარაუდოდ დაიბადებიან ჩვენი ცივილიზაციის შემდგომი პროგრესის პროცესში. (ავტორის სიტყვებით ,,ჯერ აუყვავებელი ვარდების ეკალთა კვლევა.") ცივილიზაციის, რომელიც ჰიპერშორეულ მომავალში იფუნქციონირებს სრულიად თავისუფლად და დამოუკიდებლად ტექნოლოგიური თუ მატერიალური შეზღუდულობისგან.

წიგნში განხილული ფუნდამენტური საკითხები გვაოცებს თავიანთი გრანდიოზულობით. მასში დასმული პრობლემატიკა ერთდროულად საოცრად შორს დგას რეალობისგან და არამცთუ საუკუნეებს, არამედ ათასწლეულებს გადასწვდება. ამავდროს კი ის ჩვენი თანადროული ცხოვრებაა. მიუხედავად იმისა რომ წიგნზე მუშაობისას ლემმა დაუშვა რამდენიმე უზუსტობა მათემატიკის, ბიოლოგიის, სოციოლოგიის და ცოდნის სხვა დარგებში, ,,ტექნოლოგიათა ჯამი" მიუხედავად მისი ნახევარსაუკუნოვანი ასაკისა არამცთუ არ მოძველებულა, პირიქით - XXI საუკუნის გარიჟრაჟზე თანამედროვე სამეცნიერო-ტექნიკური განვითარების ფონზე ახალი სიცოცხლე შეიძინა. ვირტუალური რეალობა, ნანოტექნოლოგიები, ხელოვნური ინტელექტი, ტექნოლოგიური სინგულარობა - საკითხები, რომელნიც შორეულ 60-იან წლებში სუპერფანტასტიკურად მოჩანდა, დღეს უკვე თანამედროვე სამეცნიერო კვლევების ყოველდღიური ნაწილია.

სწორედ ,,ტექნოლოგიათა ჯამი“ წარმოადგენს ,,ედემზე“ საუბრისას ნაგულისხმევ ნაშრომს. იგი იყოფა რვა თავად, სადაც სკრუპულოზური სისავსით და სიცხადით განხილულია მეცნიერების, ფილოსოფიის და სოციოლოგიის ურთულესი დარგების ურთიერთმიმართება, თანაკვეთა და ზემოქმედება. ფაქიზი ნიველირული სიზუსტით დამშავებული პასაჟები იმდენად მომუსხველია, რომ დროდადრო, როგორც ზემოთ აღინიშნა, შიშნარევ გაქცევის სურვილს ბადებს. ჩვენ უბრალოდ ვერ ვბედავთ თვალი გავუსწოროთ საკითხთა სიდიადეს, ლემი ასე დაუნდობლად რომ აშიშვლებს. მხოლოდ მშრალი, ფორმალური ჩამონათვალიც კი კმარა გასაგებად, თუ რასთან გვაქვს საქმე:

ორი ევოლუცია - ტექნოსოციალური და ბიოევოლუცია. კოსმოსური ცივილიზაციები - ტექნოლოგიური ცივილიზაციები და გონიერი სიცოცხლე კოსმოსსა და დედამიწაზე.

ინტელექტრონიკა-კიბერნეტიკა, ინფორმაციული ტექნოლოგიები, საზოგადოების კიბერნეტიკული მართვა, რელიგიურ - მეტაფიზიკური ინფორმაცია, ხელოვნური ინტელექტი, ,,მნიშვნელობის" მნიშვნელობა. პროლეგომენია ყოვლადძლიერს-ყველაფრის კონსტრუირება, შესაძლებლობადობა და განხორციელებადობა, (იმიტოლოგია და ფანტომატიკა). ფანტომოლოგია-ვირტუალური რეალობა, ვირტუალიზებული ცივილიზაცია, ვირტუალიზებული საზოგადოება, ცერებრომატიკა, ტელეტაქსია, ფანტომატიკა და ფანტოპლიკაცია, ,,პიროვნების" გამრავლება.

სამყაროთა შექმნა-მეცნიერების განვითარება და ცოდნის ზრდა, ინფორმაციის ,,მოყვანა-გამოზრდა," შესაძლებლობადობა და განხორციელებადობა, ენის კონსტრუირება, ,,იმქვეყნიური სამყაროს" და უნივერსუმის კონსტრუირება. პასკვილი ევოლუციაზე - სამყაროს პრინციპული არასრულყოფილება, ადამიანის რეკონსტრუქციის შესაძლებლობები.

რუსულენოვანი თარგმანის დასკვნაში, რომელიც სპეციალურად ყოფილი საბჭოთა კავშირის სივრცისთვის დაიწერა, ლემი ამატებს სპეციალურ დამატებას, სადაც განხილულია აგრეთვე ადამიანთა საზოგადოების კონსტრუირების საკითხები.

წიგნის კითხვისას, როდესაც ვირტუალურ რეალობამდე მიხვალთ, თქვენდა გასაოცრად აღმოაჩენთ ვირტუალური მოდელირების პერსონაჟს, ვინმე მისტერ სმითს; რომელიც ასეთი მოდელირებით შექმნილ სისტემაში ცხოვრობს რომელსაც სახელად... დიახ, დიახ, რა თქმა უნდა - თქვენ სწორად მიხვდით... ,,მატრიცა“ ეწოდება.  სწორედ ამ იდეით ისარგებლეს ძმებმა ვაჩოვსკებმა თავიანთ ლეგენდარულ ტრილოგიაში. მეტიც, მატრიცა ამ წიგნში... ვიქნები შეუბრალებელი და დაწყებულს აღარ გავაგრძელებ იმ უბრალო მიზეზის გამო რომ მისი გადმოცემა გამიჭირდება, ეს თავად უნდა იხილოთ და შეიგრძნოთ. მე მის გადმოსაცემად უძლური ვარ. დასკვნის სახით კი უბრალოდ იმას ავღნიშნავ, რომ ამ წიგნში თხემით ტერფამდე ნატიფი, სრულყოფილი, გამოძერწილი ფანტასტიკა სწორედ ისაა, რაც თანამედროვე მეცნიერებას და მომავლის სცენარებს, ფუტუროლოგიას ედება საფუძვლად. აზროვნების რადიკალური, არასტანდარტული გზები, აღმაფრთოვანებელი ანალიზი, დახლართული ლოგიკური ჯაჭვები და სილოგიზმების ალგორითმები,  შორეული 1960-იანების პროგნოზები, რომელთა ახდენა ჩვენს თვალწინ მიმდინარეობს - საუბარიც ზედმეტია, რომ გულგრილს არ დაგტოვებთ, გარწმუნებთ, ადგილზე მოგაჯადოვებთ. კაცობრიობის მიერ მოპოვებული გენეტური ინფორმაციის ასეთი სრულყოფილი შეკუმშვა და თან განშლა, ჩვენი ადგილის ძიება სამყაროში, უცხო ცივილიზაციების ძებნა-ძიების პრობლემა, თავისი შირრმისეული ანალიზით მომნუსხველი ევოლუციის მსვლელობა, ცივილიზაციის მომავალი, პიროვნების გადატანა-ანუ იგივე ,,ავატარის“ სისტემა...

12 სექტემბერს დიდი ადამიანის დაბადების დღე გახლდათ. პან სტანისლავი 93 წლის გახდებოდა. მისი შემოქმედება კიდევ უამრავ ადამიანს მიანიჭებს  სიხარულს და შთაგონებას. კიდევ ბევრს მოსწყვეტს ყოველდღიურ რუტინას და იმ ახალ ჰორიზონტებს და მათკენ მიმავალ გზებს დაანახებს, რომლის გარეშეც განვითარება წარმოუდგენელია, რომლის გარეშე ჩვენი ცივილზიაცია განწირულია დასაღუპად. დიდი მადლობა ჩემს საყვარელ ქვეყანას პოლონეთს, ასეთი საამაყო შვილისთვის. თუ თქვენ ჯერ კიდევ არ გსმენიათ მისი სახელი, ბევრი დაგიკარგავთ. თუმცა ახლაც შეიძლება გადაშალოთ მისი ნებისმიერი წიგნი და ძალიან საინტერესო გზას დაადგეთ. გზას, რომელიც საბოლოოდ საკუთარ თავთან მიგიყვანთ.

ავტორი: არჩილ კიკვაძე

სრულად

გალერეა: Marvel Comics-ის ოქტომბრის თვის ნომრები და ქოსპლეის კოსტუმები

მარველმა საჯარო გახადა ოქტომბრის ნომრების სავარაუდო გარეკნები, რომლებზეც გამოსახული იქნება მარველის ქოსპლეების საუკეთესო კოსტუმები. „როცა ქოსპლეებზე დავდივარ, უფრო და უფრო მეტი ადამიანი მხვდება მარველის თავიანთი საყვარელი გმირის კოსტუმებში“ - ამბობს მარველის მარკეტინგისა და გაყიდვების ვიცე-პრეზიდენტი დევიდ გებრიელი. „სახლში დამზადებული და ხელით გაკეთებული ეს კოსტუმები იმდენად ზუსტია, რომ პირდაპირ კომიქსის გვერდებიდან გადმოტანილი გეგონება. ეს ინიციატივა საშუალებას მოგვცემს, წავახალისოთ ის საზოგადოება, რომელიც ჩვენ მხარს გვიჭერს“.

  

ავტორი: გიორგი ნაკაშიძე

სრულად